Viburnum x bodnantense – kalina bodnanteńska
Czasem w języku polskim pokutuje nazwa kalina bodeńska, zupełnie niewłaściwa, jako że związek tych roślin z Jeziorem Bodeńskim jest żaden.
Encyklopedycznie rzecz ujmując są to rośliny powstałe wskutek skrzyżowania dwóch azjatyckich gatunków: V. farreri (kaliny wonnej) z północnych Chin i Viburnum grandiflorum z rejonu Himalajów. Po swoich rodzicach odziedziczyły wczesne kwitnienie, pachnące kwiaty i dość nieregularny pokrój., przewyższają je jednak jeśli chodzi o obfitość kwitnienia.
Viburnum x bodnantense kwitnie już sporadycznie od późnego lata jednak jej główny czas kwitnienia przypada na marzec i kwiecień. Chociaż jej łacińska nazwa sugeruje pochodzenie tych mieszańców z ogrodów Bodnant Gardens w Północnej Walii w tym przypadku historia była nieco inna. Pierwsze mieszańce pomiędzy V. farreri i V. grandiflorum uzyskano w Królewskim Ogrodzie Botanicznym w Edynburgu w 1933. Jedną z tych pierwszych form jest do dziś spotykana w ogrodach odmiana Charles Lamont. W Edynburgu uznano, że mieszańce te nie są w niczym lepsze od form wyjściowych i zaniechano dalszych prac nad nimi. W 1935 te same mieszańce uzyskał F.C. Puddle – ogrodnik Lorda Aberconwaya w jego ogrodach Bodnant Gardens w Północnej Walii. On też jako pierwszy zastosował nazwę Viburnum x bodnantense. Dwie powszechnie uprawiane odmiany Dawn i Deben pochodzą właśnie z hodowli Puddle’a.
Młode pędy często purpurowo nabiegłe. Najmłodsze liście są brązowo przebarwione, po rozwinięciu zielenieją, są wąsko owalne o spiczastym wierzchołku i czerwonych ogonkach, regularnie ząbkowane poza podstawą. W Europie często opisuje się ich jesienne purpurowe wybarwienie. Ich zapach, szczególnie po roztarciu jest dość nieprzyjemny i przypomina paloną gumę. Kwiaty są wyraźnie pachnące zawsze ciemniejsze w pąku. Czerwone owoce dojrzewają latem choć nie ma ich zbyt wiele. Dojrzałe są czarne.
Viburnum x bodnantense Dawn jest podobne do Charles Lamont ale o bardziej nieregularnym pokroju. Większość źródeł podaje, że kwiaty są bardziej różowe niż u Charles Lamont ale spotkałem się też z całkiem przeciwnymi opiniami. Rozróżnienie tych dwóch odmian na podstawie tego kryterium jest bardzo trudne, jako że kwiaty w obu przypadkach bieleją w miarę przekwitania (ponoć u Charles Lamont wolniej). Dorasta do wysokości ponad 3 m przy podobnej szerokości. Zewnętrzne pędy łukowato przewieszają się. Spośród trzech wymienionych odmian Dawn z charakterystycznymi ciemnoróżowymi pręcikami jest najbliższa V. grandiflorum zarówno w pokroju jak i pod względem kwitnienia. Wiekowe egzemplarze mogą wytwarzać nieliczne odrosty korzeniowe do 1 m od podstawy krzewu. Wzrost jest wolny ale i tak szybszy niż u V. farreri. Kwiaty najbardziej odporne na mróz.
Viburnum x bodnantense Deben jest nieco niższą odmianą (wys. i szerokość do 2 m) i bardziej zwartą. Łatwo ją odróżnić po różowych w pąku kwiatach, czysto białych po otwarciu, z leciutkim różowym rumieńcem i z białymi pręcikami. Ich płatki są bardziej podatne na mróz (brązowieją). Niektóre źródła wywodzą jej pochodzenie od szkółki Notcutts w Anglii.
Viburnum x bodnantense Charles Lamont jest jedyną odmianą pochodzącą z Ogrodu Botanicznego w Edynburgu i jego kuratorowi zawdzięcza swoją nazwę. W większości opinii kwiaty są nieco mniej różowe niż Dawn. Pędy są mniej łukowato wygięte i nie tak wysokie – dorastają do 2,5 m wysokości i szerokości. Kora przybiera bardziej mahoniowy kolor niż u pozostałych odmian a liście są stosunkowo największe. Pręciki żółte. Odmiana najbliższa V. farreri.
Gdzieś na przełomie wieków znaleziono w Anglii mutację na odmianie Charles Lamont o złocistożółtych liściach z purpurowym rumieńcem i różowych kwiatach. Znana jest pod nazwą Landsdown Lucy. Nigdy jednak nie weszła do szerszej produkcji ponieważ jej liście są regularnie przypalane przez słońce nawet w cieniu i kwitnie dość rzadko.
Preferują stanowisko słoneczne do lekko ocienionego, osłonięte. Nie mają większych wymagań co do gleby. Są dość odporne na mróz i mogą być sadzone w miastach. Dla uzyskania lepszego pokroju u starszych roślin można przycinać krótko przy ziemi 1/4 pędów zaraz po kwitnieniu.
Rośliny odporne na żerowanie szarynki kalinówki (Pyrrhalta viburni).
Rozmnażanie wegetatywne, głównie przez półzdrewniałe lub zdrewniałe sadzonki. Najlepsze są te pobierane z pierwszych przyrostów w końcu maja i na początku czerwca. Traktuje się je IBA w talku w dawce 8000 ppm i umieszcza pod zamgławianiem w podłożu z torfu lub perlitu. Na mniejszą skalę możliwe jest też rozmnażanie poprzez odkłady.
Viburnum farreri – kalina wonna
Pierwotnie nazwana Viburnum fragrans z powodu silnie pachnących kwiatów. Później nazwę zmieniono na cześć Reginalda Farrer’a (1880-1920), który zbierał kaliny w Chinach i Birmie. Gatunek ten wprowadził do uprawy w 1910 William Purdom (1880-1921), który został wysłany do Chin z misją zbierania roślin dla Arboretum Arnold (USA) i Szkółki Veitch’a w Londynie. Obaj ci panowie przebywali w Chinach w latach 1914-1916.
Ojczyzną tego gatunku są północne Chiny. Są to średniej wielkości krzewy (wys. i szerokość ok. 2 m) gęsto rozgałęzione. Pędy odziemne są sztywno wyprostowane z wiekiem nieco łukowato wygięte. Starsze rośliny wytwarzają odrosty korzeniowe. Wzrost wolny.
Jednoroczne pędy są czerwonobrązowe do brązowych (jaśniejsze niż u V. x bodnantense Dawn), nieco błyszczące. Starsze brązowe o korze złuszczającej się długimi paskami (łuskowato u V.x bodnantense Dawn).
Liście sezonowe, naprzeciwległe, wydłużone eliptyczne do lancetowatych, zmienne, 6 do 8 cm długie, 2,5 do 4 szerokie, zielone ( jaśniejsze niż V. x bodnantense Dawn) z 6 parami zagłębionych nerwów. Roztarte wydzielają zapach podobny do zielonego pieprzu. Liście na młodych pędach delikatnie połyskujące. Ogonki liściowe czerwone, do 2 cm długie. Wybarwienie jesienne purpurowe do ciemnofioletowego.
Kwiaty różowe po otwarciu różowobiałe zebrane w wiechowate kwiatostany na końcach pędów. Ukazują się już od końca października choć główny okres kwitnienia przypada na marzec i kwiecień. Wydzielają silny, słodki i przyjemny zapach. Ich największym wrogiem są spóźnione przymrozki.
Owoce wykształcają się rzadko. Z początku owalne, błyszczące i czerwone po dojrzeniu czernieją.
Najlepiej czują się na stanowiskach słonecznych lub lekko ocienionych, osłoniętych. Niewymagające co do gleby. Wystarczająco mrozoodporne. Odpowiednie do nasadzeń miejskich.
Rozmnażanie: nasiona rzadko się zawiązują gdyż kwiaty nazbyt często uszkadzane są przez mróz. Niezdrewniałe sadzonki łatwo się ukorzeniają. Im wcześniej pobrane tym lepsze szanse przezimowania młodych roślin. Możliwe jest też na mniejszą skalę rozmnażanie przez odkłady.
Odmiany:
BOWLES (Bowles Variety) – wymieniana przez Ogród Botaniczny Uniwersytetu Kolumbia Brytyjska jako lepsza od gatunku. Prawdopodobnie zanikła w uprawie
CANDIDISSIMUM (Album) – o czysto białych, pachnących kwiatach łatwo uszkadzanych przez mróz. Owoce jasnożółte. Liście bez czerwonej pigmentacji tak wiosną jak i jesienią. Wzrost nieco niższy niż u gatunku. Pochodzi z Anglii (ok. 1914)
DECEMBER DWARF – odmiana karłowa (do 1 m) wprowadzona do handlu w Holandii ok. 1982
FARRER’S PINK – kwiaty w pąku ciemniejsze, ciemnoróżowe, po otwarciu białe z wyraźnym różowym rumieńcem, nieco większe niż u gatunku.
FASTIGIATA – forma wywodząca się z Anglii o wyprostowanym pokroju. Dorasta do wysokości 2 m przy szerokości 0,6 m.
FIORETTA – odm półkarłowa (max 1,5 m) pochodząca z Holandii (1994)
FRAGRANT BREEZE (KLMV) – odmiana wyselekcjonowana przez Roya Klehm’a ze szkółki Song Sparrow w USA. Kwiaty po otwarciu jasnoróżowe.
MOUNT JONI (Joni) – opisywana jako forma wcześnie kwitnąca
NANUM (Compactum) – odmiana karłowa rzadko dorastająca do wysokości 1 m. Wywodzi się z Anglii (ok. 1937). Kwitnie mniej obficie.
WHITE PERFUM (KLMW) – odmiana wyselekcjonowana przez Roya Klehm’a ze szkółki Song Sparrow w USA. Kwiaty opisywane jako białe zarówno w pąku jak i po otwarciu.
