Syn.: Cedrela sinensis (ang. Chinese cedar, Chinese mahogany)
Gatunek drzewa wywodzący się ze wschodniej i południowowschodniej Azji, od Korei Północnej poprzez Chiny do Nepalu, północnych Indii, Tajlandii i Indonezji. Wprowadzona do Japonii i jako roślina ozdobna do Australii, Ameryki Północnej i Europy Zachodniej (XIX w). Należy do rodziny meliowatych (miodlowatych) – Meliaceae, gdzie jest gatunkiem o najbardziej na północ wysuniętym zasięgu i stąd jedynym, który można uprawiać poza strefą subtropikalną. W skład tej rodziny wchodzą liczne gatunki drzew słynących jako źródło cennego, aromatycznego drewna nazywanego mahoniem z mahoniowcem właściwym (Swietenia mahogani) na czele.
Polska nazwa tej rośliny to cedrela chińska, choć bywa też nazywana cedrem chińskim ze względu na podobieństwo zapachu drewna do aromatu wydzielanego przez cedry lub drzewem warzywnym z uwagi na wartość konsumpcyjną. Nazwę rodzaju – Toona wywodzi się od chińskich słów 'Xiang chun’ które znaczą dosłownie tyle co 'drzewiaste warzywo’.
Roślina zwykle o wielu wyprostowanych pędach, rozrastająca się poprzez odrosty korzeniowe. Z pokroju może niekiedy być mylona z sumakiem bądź bożodrzewem. Tempo wzrostu w młodości oraz po przycięciu szybkie, u większych okazów wolniejsze. Gatunek w środowisku naturalnym dorasta do wysokości 20-25 m. Rekordowy okaz w USA rośnie w miejscowości Monticello w stanie Virginia i ma 31 m wysokości. W Europie zwykle mniejszy (do 15-20 m). Odmiana Flamingo jest dużo mniejsza i osiąga zaledwie 8 m wysokości.
Wzrost początkowo wąski, pionowy ale z wiekiem korona staje się szersza, szeroko owalna. Kora początkowo gładka, brązowo szara, z wiekiem złuszcza się wąskimi pasmami, podwiniętymi na zewnątrz. Pędy są miedziano zielone i pokryte miękkimi włoskami. Liście złożone, 40-75 cm długie, ciemnozielone, podobne do sumaka. Kora i liście po uszkodzeniu wydzielają nieprzyjemny zapach. Gatunek zakwita w gorące lata, wytwarzając na szczytach pędów długie na 30-50 cm wiechy złożone z drobnych, białych kwiatów o dość nieprzyjemnym zapachu. Owocem są zdrewniałe torebki zawierające po kilka oskrzydlonych nasion. Odmiana Flamingo charakteryzuje się niezwykle oryginalnym wiosennym wybarwieniem liści. Po wyjściu z fazy pąka są one jaskrawo różowe. W ciągu lata stopniowo zielenieją przechodząc przez blady róż i kremową biel. Ten wiosenny spektakl trwa kilka tygodni. Jesienią przebarwiają się na żółto.
Owoce, kora i korzenia od dawna używane były jako surowiec w tradycyjnej chińskiej medycynie. Współcześnie stwierdzono, że zawarte w niej substancje czynne (głównie kwas galusowy) mogą powodować zaprogramowaną śmierć (apoptozę) komórek rakowych, w tym raka prostaty, płuc macicy. Ekstrakt z liści polepsza także pamięć i usprawnia naukę. Cedrela chińska uprawiana jest w Chinach jako warzywo liściowe. Spożywane są młode pędy które smakują trochę jak nasza cebula. Cenne, czerwone i twarde drewno używane bywa w meblarstwie i do wyrobu elektrycznych gitar.
Odmianę wyselekcjonowano w Australii ok. 1930.
Warunki uprawy
Gatunek toleruje prawie każdą glebę, bez względu na jej pH, zasobność czy zasolenie ale pod warunkiem dobrego drenażu. Ukorzenione rośliny wytrzymują dłuższe okresy suszy. W zimniejszych strefach lepsze jest sadzenie wiosenne. Wybieramy stanowisko słoneczne lub półcieniste. Jak powiedziano wcześniej rośliny wytwarzają odrosty korzeniowe, z których każdy wiosną pokryje się pióropuszem różowych liści. Ich liczbę możemy zwiększyć przycinając najstarsze pędy prawie przy ziemi wczesną wiosną. Rozmnaża się przez sadzonki zdrewniałe lub poprzez oddzielenie ukorzenionych odrostów wczesną wiosną.
Mrozoodporność
W większości źródeł podaje się odporność na mróz do – 23 stopni C. Rośliny starsze, już zadomowione na danym stanowisku są bardziej odporne. Nieliczne doniesienia z kraju donoszą o braku uszkodzeń przy – 26 stopni C (Górny Śląsk) ale też o przemarzaniu końcówek pędów nawet podczas łagodnych zim. Trzeba pamiętać o dużej żywotności tego gatunku, wynikającej ze zdolności do wytwarzania odrostów korzeniowych. Myślę, że młodsze rośliny zawsze warto zabezpieczyć agrowłókniną a podstawę pędów obsypać warstwą izolacyjną, np. liśćmi i igliwiem.
Mariusz Lewandowski
