Występowanie: wschodnia Ameryka Północna, wzdłuż rzek, na bagnach, glebach podmokłych i mokrych ale również w lasach mieszanych na suchych zboczach gór do 900 m n.p.m. Opisany przez Karola Linneusza w 1753.
Pokrój: średniej wielkości drzewo wys. 15-20 (25) m, szer. 6,5-10 (14) m o zwartej, gęstej koronie kulistej do piramidalnej. W Europie osiąga do 15 m. Roczne przyrosty: 40 cm na wysokość, 15-20 cm na szerokość.
Kora: młode gałęzie czerwono-brązowe, starsze oraz pień szare.
Liście: sezonowe, naprzemianległe, 6-10 cm długości, klapowane (3-5), ciemnozielone, od spodu z niebieskawym nalotem. Ogonki liściowe czerwono nabiegłe. Kolory jesienne w odcieniach żółci, pomarańczu i czerwieni są najważniejszym walorem dekoracyjnym. Liście silnie toksyczne dla koni.
Kwiaty: Drzewo zwykle dwupienne. Rozdzielnopłciowe, czerwone kwiaty pojawiają się przed rozwojem liści w małych baldachach (III-IV). Kwiaty żeńskie bardziej dekoracyjne.
Owoce: jednostronnie oskrzydlone, 1-nasienne orzeszki dł. 2 cm, czerwono nabiegłe, zwykle dwa z jednego kwiatu, połączone pod kątem ostrym. Dojrzewają wczesnym latem (VI) i szybko opadają kiełkując jeszcze w tym samym roku. Nasiona trzeba wysiewać od razu po dojrzeniu, gdyż wcześnie tracą witalność. Nasiona wytwarza wcześnie – już od czwartego roku. Zdolność kiełkowania: 75-80 % w ciągu 2-6 dni.
System korzeniowy: płytki, horyzontalny, wiązkowy.
Stanowisko: słoneczne do półcienistego
Gleba: wilgotna do mokrej ale toleruje też i suchsze, zasobne, kwaśne do obojętnych. Nie znosi gliny i margli. Na glebach wapiennych wzrost słaby.
Rozmnażanie: ostatnimi czasy sposób rozmnażania odmian klonu czerwonego zmienił się diametralnie. Ze względu na problemy z niezgodnością szczepów odstąpiono od szczepienia. Obecnie większość roślin produkowanych w produkcji towarowej rozmnaża się poprzez ukorzenianie sadzonek. Łatwość ukorzeniania się stała się też jednym z kryterium hodowli. Znane są obecnie skuteczne metody z wykorzystaniem IBA pozwalające uzyskać 98 % wydajność.
Uwagi: Na glebach wapiennych i suchych brak jesiennego przebarwienia. Przy wysokim pH liście często ulegają chlorozie. Słabo odporny na wiatr. Dobra mrozoodporność (do – 31 st C). Wrażliwy na zasolenie, słabo rośnie na zbitym podłożu. Znosi zalewanie, wrażliwy na upały. Długowieczność: do 150 lat. Atrakcyjne przebarwienia liści są cechą dość zmienną i indywidualną. Zależą ponadto od wielu czynników. Lepiej jest wybrać którąś z wyselekcjonowanych odmian bo te rozmnażane wegetatywnie wiernie powtarzają cechy rośliny wyjściowej.
Odmiany:
- AUTUMN FLAME wyhodowana w USA. Niskie drzewo o zwartej, kulistej bądź szeroko jajowatej koronie wys. do 10 m i szer. ok. 8 m. Rośnie wolniej od innych odmian. Liście mniejsze od gatunku, jesienią przebarwiają się wcześnie – ok. 2 tygodni przed innymi odmianami i dłużej pozostają na drzewie. Nie wytwarza owoców. Bardzo mrozoodporna odmiana wprowadzona do handlu w roku 1964 przez szkółkę A. Mc Gill and Sons z Oregonu.
- AUTUMN RADIANCE uzyskana ze skrzyżowania odmian October Glory i Red Sunset w szkółce Carlton Plants. Korona szeroko owalna, zwarta. Liście jesienią pomarańczowo-czerwone wybarwiają się wcześniej niż u obu odmian wyjściowych.
- AUTUMN SPIRE wyselekcjonowana na Uniwersytecie Minnesota (USA) spośród siewek. Korona szeroko kolumnowa z wyraźnym przewodnikiem. Klon męski. Jesienią wcześnie przebarwia się na czerwono. Duża mrozoodporność. Wprowadzona w latach 90-tych.
- BOWHALL wyhodowana w USA, znaleziona w Olmsted, Ohio, nazwana przez E.H. Scanlona w 1951. Nazwa pochodzi od nazwy ulicy. Korona wąsko piramidalna wys. do 15 (25)m. Nadaje się do obsadzenia wąskich ulic.
- BRANDYWINE wyhodowana w USA w 1982 w wyniku skrzyżowania odmian October Glory i Autumn Flame przez A.M. Townsend’a (US National Arboretum). Wprowadzona do handlu w 1994. Jesienią przebarwia się na czerwono i szkarłatno przez długi czas (min. 14 dni). Klon męski. Wysokość 7-9 m, szer. 4-5 m. Korona owalna.
- BURGUNDY BELL (syn. Magnificent Magenta) – korona owalna do kulistej, bardzo zwarta. Pochodzi od rośliny znalezionej w stanie Kansas. Liście jesienią szkarłatne do czerwono-fioletowych. W handlu od 1988. Bardziej odporna na suszę i upały.
- CANDY ICE (syn. Snowfire, Candice Ice) pochodzi od rośliny znalezionej przez Normana Beala w stanie Virginia. Liście, szczególnie w drugim przyroście są różowobiałe, później zielone, kremowo nakrapiane, nieco mniejsze od gatunku. Może być przypalana przez słońce. Wolny wzrost. Pierwsza odmiana w typie Variegata.
- COLUMNARE stara odmiana opisana w 1900 przez Alfreda Rehdera. Drzewo wys. 15-18m o kolumnowej, nieregularnej koronie. Klon męski.
- CURTIS klon żeński o owalnej koronie. Uprawiany w USA od ok. 1949.
- DAVEY RED odmiana o kolumnowej, zwartej koronie. Blaszka liściowa grubsza niż u gatunku. Wybarwienie jesienne w odcieniach żółci. Szczególnie mrozoodporny.
- DORIC klon żeński o wąskiej, kolumnowej koronie. Gałęzie odchodzą od pnia pod kątem 30 stopni. W uprawie od ok. 1968. Korona nawet węższa niż u odm. Scanlon.
- EMBERS korona początkowo wąska, z wiekiem kulista. Dorasta do sporych rozmiarów. Jesienne wybarwienie liści szczególnie jaskrawo czerwone.
- FAIRVIEW FLAME szybko rosnąca odmiana o symetrycznej, piramidalno-owalnej koronie. Niedawno wprowadzona w USA przez szkółkę A. McGill and Sons. Szkarłatnoczerwone kolory jesienne. Wys. ok. 15 m, szer. ok. 10 m.
- FIREBALL odmiana o symetrycznej, wąsko piramidalnej koronie.
- FIREDANCE (syn. Landsburg) korona symetryczna, owalna. Odmiana wyjątkowo mrozoodporna. Liście jesienią szkarłatne. Wprowadzona do handlu przez szkółkę Bailey w 1988, wyselekcjonowana w Minnesocie.
- FLORIDA FLAME – odmiana o południowej proweniencji wyselekcjonowana w północnej Florydzie przez Boba Byrnes’a w szkółce Trail Ridge Nursery. Młode przyrosty czerwone. Nie nadaje się do zimnych klimatów.
- FRAMETT – wyselekcjonowana w szkólce JSC Nursery w środkowym Tennessee. Liście kremowożółto pstre, podobne do odmiany 'Shelina’s Beauty’ ale dużo mniejsze. Młode przyrosty pomarańczowoczerwone. Jesienią liście szkarłatne do bordowych, obszary pstre różowe. Wolny wzrost.
- GERLING odmiana wolno rosnąca o zwartej koronie. Osiąga wys. ok. 10 m. Jesienią liście pomarańczowo-czerwone.
- GREEN PILLAR odmiana karłowa o wąskiej, walcowatej koronie osiągającej wys. ok. 5 m. Wyselekcjonowana spośród siewek w Holandii w 1988 (A. van Nijnatten). Jesienią liście przebarwiają się na żółto.
- JAMESTOWN odmiana sterylna (klon męski) wyselekcjonowana w USA ok. 1997 w szkółce Watkins koło Richmond. Pochodzi od odmiany Autumn Flame, ale rośnie od niej szybciej i ma gęściejszą koronę. Liście przebarwiają się na szkarłatno poczynając od wierzchołków.
- JOSE’S VARIEGATED – liście z wąskim kremowobiałym obrzeżeniem (jesienią różowym). Wyselekcjonowana w szkółce Taylor’s Nursery, Raleigh, NC, USA.
- KARPICK korona za młodu bardzo wąska, z wiekiem szersza, wys. do 12-15 m. Młode gałązki wyraźnie czerwono-brązowe. Wybarwienie jesienne żółte do czerwonego również na suchszych glebach. Odmiana męska, nieowocująca.
- MORGAN jedna z nowszych odmian pochodząca z Kanady (Arboretum Morgan, Quebec). Silnie rosnąca, jesienią pomarańczowo-czerwona aż do opadnięcia liści. Wys. 15-20 m. Korona bardziej regularna niż u gatunku, gęsta, owalna do szeroko owalnej. Wprowadzona do uprawy ok. 1972. Klon męski, nieowocujący. Często uważany za mieszańca (A. x freemanii).
- NEW WORLD – odmiana nieowocująca uzyskana w ramach prac hodowlanych prowadzonych w U.S. National Arboretum w Washington przez Denny Townsend’a. Pochodzi ze skrzyżowania odmian 'October Glory’ i 'Autumn Flame’. Dorasta do 15 m wys. Korona wąska, owalna, rozszerzająca się ku wierzchołkowi. Idealna odmiana do nasadzeń miejskich, nadzwyczaj mrozoodporna. Kolory jesienne w odcieniach pomarańczu.
- NORTHWOOD odmiana wyróżniająca się wyjątkową mrozoodpornością. Wyselekcjonowana w stanie Minnesota, wprowadzona do uprawy w 1980 (University of Minnesota). Korona zwarta, gęsta, owalna. Gałęzie odchodzą od pnia pod kątem 45 stopni. Wys. ok. 12 m. Młode pędy i ogonki liściowe wyraźnie czerwono-brązowe. Jesienne wybarwienie liści pomarańczowo czerwone, dość zmienne. Klon męski.
- OCTOBER BRILLIANCE odmiana późno rozwijająca liście o gęstej koronie i ciemnoczerwonych liściach jesienią
- OCTOBER GLORY odmiana pochodząca ze szkółki Princeton (New Jersey, USA, 1961). Jedna z bardziej znanych i najczęściej uprawianych. Średniej wielkości drzewo wys. 15-18 m i koronie symetrycznej, szeroko owalnej do kulistej. Szer. do 10 m. Blaszka liścia nieco grubsza niż u gatunku. Liście jesienią wybarwiają się na ciemno czerwono i pozostają na drzewie przez długi czas. Wybarwia się najpóźniej spośród wszystkich odmian. Klon żeński, wytwarza owoce. Dość wrażliwa na silne, zimne wiatry.
- RED KING (syn. Effegi) – drzewo o wys. do 20 m i szerokości ok. 10 m. Liście zwykle 5-klapowe, klapy zaokrąglone. Jesienne kolory szkarłatne do pomarańczowych. Wyhodowana w szkółce Fratelli Gilardelli we Włoszech, wprowadzona do uprawy ok. 1988.
- RED POINT – Syn. Redpointe, Frank Jr. – nowsza odmiana wyselekcjonowana w szkółce J. Frank Schmidt & So. Co z Boring w stanie Oregon. Wprowadzona do handlu w USA w 2006. Patentowana również w Europie (Planttipp). Wyróżnia się silnym, wyjątkowo prostym przewodnikiem i symetryczną, szeroko piramidalną koroną, nie wymagającą prawie cięcia. Stosunkowo odporny na chlorozę. Liście ciemniejsze niż u gatunku. Większe przyrosty roczne (ponad 2,5 m). Bardzo rzadko owocuje. Możliwy udział genów A x freemanii.
- RED ROCKET jedna z nowszych odmian wyselekcjonowana w USA (Minnesota) o bardzo wąskiej koronie (szer. do 2,5 m). Wys. ok. 10 m. Jesienne przebarwienie czerwone. Wprowadzona na rynek przez US National Arboretum. Duża mrozoodporność. Wzrost nieco wolniejszy niż Bowhall.
- RED SUNSET (syn. Franksred) – drzewo wys. 15-18 m (szer ok. 10 m) o szeroko piramidalno-jajowatej koronie. Liście nieco większe niż u innych odmian (12 cm) jesienią pomarańczowo-czerwone do szkarłatnych, wybarwiające się już u młodych roślin. Odmiana wyhodowana w szkółce J. Frank Schmidt & Son w Oregonie, wprowadzona zaś na rynek przez Amfac Cole Nurseries w 1966. Liście nieco błyszczące, ciemnozielone długo utrzymują się na roślinie. Wrażliwa na zasolenie i silne wiatry. Obecnie odmiana często spotykana w szkółkach.
- RUBY FROST (syn. Polara) – odmiana wyselekcjonowana w szkółce Wood River w Grantsburgu (WI, USA). Korona szeroko owalna. Wyróżnia się większą odpornością na suszę i mróz. Jesienią w kolorze czerwonego melonu.
- SCANLON średniej wielkości drzewo o zwartej, wąsko kolumnowej koronie. Wys. 10-12 m, szer. ok. 4 m. Jedna z lepszych i bardziej znanych na rynku odmian. Liście jesienią złocisto żółte poprzez pomarańczowo-czerwone do pomarańczowych. Skąpo kwitnie. Wyhodowana przez E.H. Scanlona w Ohio w 1956. W wilgotnym klimacie dość szybko gubi liście.
- SCHLESINGERI odmiana o liściach nieco bardziej pofalowanych na brzegach i piłkowanych niż inne odmiany. Korona szeroka. Jesienią wybarwia się wcześnie na ciemnoczerwono. Rośnie szybko. Wyselekcjonowana przez Charlesa Sprague Sargenta z Arboretum Arnold (Massachusetts, 1896) opisana przez Fritza Graf von Schwerina i wprowadzona na rynek przez szkółkę Spath w Niemczech.
- SHOCKING GOLD – liście jaskrawo żółte aż do jesieni, kiedy to przebarwiają się na kolor szkarłatnoczerwony. Wymaga popołudniowego cienia albo wilgotnego powietrza.
- SOMERSET odmiana uzyskana w wyniku skrzyżowania odmian 'October Glory’ i 'Autumn Flame’ w US National Arboretum (A.M. Townsend, 1982). Wys. ok. 12 m, szer. 10 m. Korona szeroko owalna. Jesienią atrakcyjnie czerwona wybarwia się tydzień przed October Glory. Wprowadzona do handlu w 1994. Klon męski. Odporna na skoczka ziemniaczaka.
- SHADE KING odmiana szybko rosnąca o owalnej koronie. Liście ciemnozielone, jesienią czerwono pomarańczowe
- SUMMER RED (Syn. HOSR) – jedna z nowszych odmian charakteryzująca się niespotykanym, purpurowo czerwonym wybarwieniem liści na młodych przyrostach, widocznych także latem. Starsze liście ciemnozielone, jesienią przebarwiają się na czerwono i żółto.
- SUMMER SENSATION (Syn. Katie Cole) – wyselekcjonowana spośród odmiany Red Sunset w szkółce Sunleaf Nursery w Madison w stanie Ohio, opatentowana w USA w 2008. Liście na młodych przyrostach przez długi czas jaskrawoczerwone
- SUN VALLEY – odmiana uzyskana w wyniku skrzyżowania odmian 'Red Sunset’ i 'Autumn Flame’ w US National Arboretum (A.M. Townsend, 1982). Korona owalna. Liście jesienią pomarańczowo-czerwone. Wys. do 10 m, szer. do 10 m. Odporna na skoczka ziemniaczaka.
- V.J. DRAKE jesienne przebarwienia liści widoczne najpierw na ich krawędzi, później cała blaszka ciemnoczerwona
- TILFORD odmiana pochodząca z USA (ok. 1949), korona górą zaokrąglona, wys. 13 m, szer. 8 m. Liście mniejsze o wyraźnie zaostrzonych wierzchołkach jesienią pomarańczowo-czerwone.
W powyższym opracowaniu nie uwzględniłem odmian jednoznacznie klasyfikowanych obecnie jako mieszańcowe to znaczy powstałe w wyniku skrzyżowania klonu czerwonego (Acer rubrum) i klonu srebrzystego (Acer saccharinum). Mieszańce te nazywane są klonem Freemana (Acer x freemanii). Bardziej znane odmiany z tej grupy to np. Armstrong, Celzam, Elegant, Autumn Blaze, Scarlet Sentinel. Niektóre źródła często opisują je jako formy klonu czerwonego.
Bibliografia:
Van den Berk on trees, 2002
Book of trees. Boomkwekerij Udenhout. 2009
M. Dirr, Ch. W. Heuser, Jr. The Reference Manual of Woody Plant Propagation. Varsity Press Inc. 2006
C.J. van Gelderen, D.M. van Gelderen Maples for Gardens. Timber Press 1999
Opracowanie i tłumaczenie:
Lewandowski Mariusz
