Mahonia aquifolium, repens i x wagneri
Gatunki północnoamerykańskie występują głównie w zachodniej części kontynentu. Ich zasięg jest dość rozciągnięty i sięga od Brytyjskiej Kolumbii w Kanadzie po Meksyk na południu i północną Dakotę i Kolorado na wschodzie. Tak duży obszar występowania już świadczy o dużych zdolnościach adaptacyjnych tych roślin. Istotnie oba gatunki są odporne zarówno na suszę jak i na mróz, dobrze znoszą cień jak i pełne nasłonecznienie. Choć tolerują różne typy gleb to najlepiej rosną na podłożu bogatym w próchnicę, głęboko zdrenowanym i o stałym uwilgotnieniu. Obszar ich występowania pokrywa się częściowo (głównie w Kalifornii) z występowaniem innych gatunków. Większość z nich w naszych warunkach jest nie dość mrozoodporna.
Gatunki występujące na tym samym obszarze łatwo krzyżują się ze sobą , i tak mieszańce M. aquifolium i M. pinnata nazwano M.x wagneri . M. aquifolium i M. repens równie łatwo krzyżują się ze sobą na swoich naturalnych stanowiskach, ich mieszańce noszą nazwę M. x decumbens. Prace hodowlane nad nimi prowadzi się w Holandii od ok. 1985 roku.
Systematyka
Nazwa 'mahonia’ upamiętnia Bernarda McMahona (1775-1816), amerykańskiego pioniera szkółkarstwa o irlandzkim pochodzeniu, bliskiego przyjaciela Thomasa Jeffersona. Rodzaj ten należy do małej rodziny Berberidaceae. Oprócz niego należą do niej takie rodzaje jak Epimedium, Berberys, Nandina czy Vancouweria. Mahonia jest bardzo blisko spokrewniona z berberysem i przez niektórych systematyków (głównie amerykańskich) zaliczana do wspólnego rodzaju Berberys (Kim et al. 2004; Laferriere 1997).
Rodzaj Mahonia obejmuje około 70 gatunków występujących głównie w Ameryce Północnej, Środkowej i Azji Wschodniej. Pod względem morfologicznym gatunki azjatyckie odróżniają się wyraźnie od amerykańskich. Bardziej znane to M. fortunei, japonica, lomarifolia i mieszańce M. x media. Mahonie amerykańskie są na ogół niższe i mają mniejsze liście. Oprócz M. aquifolium i repens większe znaczenie mają M. dictyota, M. eutriphylla, M. fremontii, M. gracilis, M. nervosa, M. pinnata, M. piperiana, M. pumila i M. sonnei.
Morfologia
Są to zimozielone krzewy zwykle z ostro ząbkowanymi, pierzasto złożonymi liśćmi. Łodygi zwykle bez kolców. Kwiaty szczytowe i boczne zebrane w wiechy bądź grona. Trzy czwarte gatunków (wszystkie azjatyckie) ma kwiaty zebrane w kłosokształtne grona.
Kwiaty obupłciowe, zbudowane z dwóch okółków kielicha (po 4-6 działek każdy), jednego okółku korony (4-6 płatków), 6 pręcików i słupka. Działki kielicha mają często inny kolor niż płatki. Owocem jest mięsista jagoda zawierająca kilka nasion.
Filogenetycznie uznaje się, że mahonia aquifolium powstała ze skrzyżowania dwóch starszych gatunków: M. repens i M. pinnata. W uprawie często krzyżowano ze sobą trzy gatunki M. repens, aquifolium i pinnata stąd odmiany mają dość zróżnicowane genotypy.
Mahonia aquifolium sprowadzona została do Europy w 1822 jako roślina ozdobna (Hayne 1822). Zadomowiła się na tyle, że w niektórych krajach stała się rośliną inwazyjną, na przykład w Niemczech (Kowarik 1992). Owoce chętnie zjadane są przez ptaki, co sprzyja jej rozprzestrzenianiu się. Osiąga wysokość do 1,80 m ma wzniesione łodygi i liście błyszczące u góry a matowe pod spodem (Ahrendt 1961; Piper 1922).
Mahonia repens jest morfologicznie bardzo podobna do poprzedniej i czasami dokładna identyfikacja jest bardzo trudna. Osiąga wysokość do 90 cm i wytwarza dużo więcej odrostów niż M. aquifolium (Arendt 1961). Liście są zwykle matowe po obu stronach (Piper 1922).
Mahonia pinnata dorasta do 3 m wysokości (Ahrendt 1961)a jej liście są błyszczące po obu stronach. W odróżnieniu od dwóch poprzednich gatunków pierwsza para listków umiejscowiona jest tuż przy jego podstawie (Munz 1959).
Większość występujących w Europie odmian czy też osobników populacji inwazyjnej ma pochodzenie mieszańcowe i wykazuje cechy pośrednie pomiędzy opisywanymi tu trzema gatunkami i często ich przynależność gatunkowa podawana przez hodowców jest co najmniej nieścisła. Sytuację komplikuje dodatkowo fakt częściowej samopylności mahonii i łatwość jej krzyżowania co prowadzi do niekontrolowanej rekombinacji genów.
Mahonie z grupy repens
Większość odmian i mieszańców należących do tej grupy powstała po 1985. W latach 1986-1990 pozyskano pochodzące z różnych proweniencji w USA nasiona M. repens jak i całe rośliny. Materiał ten posłużył do założenia kolekcji w Boskoop, w Holandii. Wkrótce okazało się, że zarówno sadzonki jak i przywiezione całe rośliny okazały się bardzo niejednorodne i niektóre swym pokrojem nie przystawały do nazwy gatunku. U większości z nich liście były ciemniejsze, bardziej matowe, większe i podatniejsze na choroby niż u siewek M. aquifolium pochodzących z Holandii. Nawet i kwiaty były w większości mniejsze i bledsze. Owoce natomiast były większe i bardziej stożkowate w kształcie. Zauważalna była silna tendencja do wytwarzania rozłogów. Po pięciu latach obserwacji przeprowadzono pierwszą selekcję wybierając osobniki spełniające poniższe kryteria:
- Niski pokrój, wysokość do 50 cm, wytwarzanie odrostów korzeniowych
- Duże, typowo matowe, niebiesko-zielone liście
- Jasnożółte kwiaty i obfite kwitnienie
- Duże, niebiesko czarne pokryte białym nalotem owoce
- Duża zimotrwałość i łatwość sadzonkowania
W ten sposób wybrano pewną partię ponumerowanych osobników. Wkrótce stało się jasne, że poprawić trzeba jeszcze takie cechy jak zdrowotność, wielkość kwiatów i obfitość kwitnienia. Połączenie takich cech odmian M. aquifolium jak zdrowotność, błyszczące skórzaste liście i duże kwiaty z korzystnymi cechami M. repens (duże owoce i niski pokrój) dawało nadzieję na uzyskanie prawie idealnych roślin. W tym celu najlepsze wybrane selekty M. repens zapylono pyłkiem dwóch odmian A. aquifolium: Apollo i Atropurpureum. W wyniku tego zabiegu otrzymano wiele odmian mieszańcowych, których opis zawiera dalsza część tego opracowania. Te niskie odmiany są doskonałym uzupełnieniem asortymentu zimozielonych roślin okrywowych w naszym klimacie.
Ponieważ mieszańce te odbiegały znacznie wyglądem od znanych odmian M. repens i aquifolium utworzono dla nich specjalną grupę, nazywając je Mahoniami z grupy repens. Rośliny te cechują się niskim pokrojem (wysokością do 80 cm, często poniżej 50 cm) co odróżnia je od dość zmiennych pod tym względem gatunków M. repens i najbardziej M. aquifolium. Ważną ich wspólną cechą jest krzewienie się poprzez odrosty. Pod względem kształtu liścia większość odmian wykazuje cechy pośrednie pomiędzy obydwoma gatunkami. Listki są zazwyczaj nieco szersze i w różnym stopniu zachodzą na siebie. U niektórych z tych odmian liście zimą przybierają ciemnopurpurowy kolor, jest to ewidentnie wpływ genów M. repens. Kwiatostany są duże, złocistożółte jak u Bokrafoot do małych i blado zielono-żółtych jak u Bokrastrip. Do grupy repens zaliczono następujące odmiany:
M. Bokrafoot [Blackfoot]
M. Bokragon [Oregon]
M. Bokrarond [Rotonde]
M. Bokrasio [Sioux]
M. Bokrastrip [Green Strip]
M. Bokrawa [Ottawa]
M. Cosmo Crawl
M. Pixie
Choroby i szkodniki
Mahonie są na ogół zdrowymi roślinami i rzadko bywają porażane przez choroby. Niektóre gatunki i odmiany są podatne na rdzę (Cumminsiella mirabilissima) i szarą pleśń (Microspaera berberidis). Nie są to zazwyczaj choroby śmiertelne ale znacznie pogarszają ich walory dekoracyjne. Rośliny broniąc się zrzucają najsilniej porażone liście stymulując rozwój nowych. Na szczęście są już odmiany rzadziej porażane przez te patogeny. Dla wszystkich krytycznym okresem jest faza pojawiania się młodych liści, faza kwitnienia i czas bezpośrednio po nim kiedy roślina jest jeszcze osłabiona . Przeciwdziałanie polega na opryskiwaniu preparatami grzybobójczymi. Po stwierdzeniu objawów można zastosować 3-4 krotny oprysk co 7-10 dni naprzemiennie następującymi preparatami: Baycor 300 EC (0,2%), Eminent 125 SL (0,05%), Score 250 EC (0,05%), następnie Nimrod 25 EC (0,2%), Rubigan 12 EC (0,03%), po czym Sportak 45 EC (0,05%), Sportak Alpha 380 EC (0,05%), w dalszej kolejności Saprol 190 EC (0,15%). Badania prowadzone na Uniwersytecie Opolskim wykazały także możliwość wykorzystania metanolowych ekstraktów z nasion pietruszki i gorczycy czarnej (Moliszewska E., Burgieł Z. 1998). Żerowanie mszyc lub ślimaków oprócz deformacji liści sprzyja infekcjom rdzy i pleśni.
Produkcja
Rozmnażanie opisywanych tu odmian odbywa się poprzez sadzonkowanie późnym latem od sierpnia do października. Zdrewniałe sadzonki powinny być pobierane z dorodnych zdrowych okazów . Wydajność jest dosyć niska i waha się w przedziale od 40 do 80 %. Także i doświadczenia in-vitro nie dają możliwości zwiększenia wydajności. Tworzenie matecznika z nowo uzyskanego klonu jest więc dość powolne a pierwszy materiał handlowy uzyskuje się dopiero po trzech latach. Ukorzenione sadzonki przetrzymuje się rok w inspektach i dwa lata uprawia w gruncie. W zależności od odmiany rośliny takie mają 15 do 50 cm wysokości. By wyprodukować większe rośliny potrzeba pięciu lat uprawy. Mahonia dobrze rośnie w podłożu piaszczysto – torfowo-gliniastym. Nie zaleca się uprawy na słabo przepuszczalnych ciężkich glebach gliniastych.
Mahonie dość trudno się uprawia w pojemnikach. Najczęściej w Holandii doniczkuje się je jesienią i przechowuje przez zimę w szklarni w temperaturze od -2 do nieco powyżej zera.
Zastosowanie
Mahonie są powszechnie stosowane zarówno w prywatnych ogrodach jak i dla dekorowania terenów zieleni. Cenione są ze względu na zimozielone ulistnienie i obfite kwitnienie wiosną. Stanowi też pożytek dla pszczół a owoce są smacznym pożywieniem dla ptaków. Mogą rosnąć zarówno w pełnym słońcu jak i w cieniu. Nie są wymagające w stosunku do gleby ale słabo rosną na ciężkich glinach. Z powodzeniem mogą być stosowane wzdłuż dróg, na pasach zieleni, rondach i na skwerach.
Ważne jest aby zapewnić optymalne warunki na etapie sadzenia tzn. sadzić do dobrze uprawionej gleby i nie dopuścić do przesuszenia korzenie przed i bezpośrednio po posadzeniu. Po kilku latach uprawy rośliny szczelnie zakrywają grunt tworząc zwarty łan.
Opisy odmian i gatunków
W projekt hodowli nowych odmian zaangażowały się w Holandii dwie duże szkółki: Boot & Co. w Boskoop i Darthuizer w Leersum, postanawiając wspólnie utworzyć nową kolekcję. Zebrane rośliny posadzono w l. 2000-2001 w Boskoop na glebie torfowej i w Leersum na piaszczystej. Od marca 2002 do października 2004 rośliny były obserwowane i oceniane wiosną i jesienią w obu miejscach. Na podstawie uzyskanych danych i uwag wielu szkółkarzy sporządzony został raport, w którym cztery odmiany uzyskały najlepszą ocenę: M. aquifolium Hastings Elegant, M. Bokragon (Oregon), M. Bokrarond (Rotonde) i M. Bokrawa (Ottawa).
M. aquifolium (Pursh) Nutt. – mahonia pospolita
Syn. Berberis aquifolium Pursh
Bardzo zmienny krzew o wyprostowanym, szerokim pokroju. W naturze nie wyższy niż 1 m, ale w uprawie osiąga nawet i ponad 2 m wysokości. Liście nieparzysto złożone, 5-11 listków, owalnych do szerokoeliptycznych, ciemnozielonych i błyszczących. Krawędzie listków płaskie do pofałdowanych z małymi kolcami. Ilość kolców waha się od 11 do 23. Liście na etapie wychodzenia z pąków w kolorze miedzi, jesienią purpurowe do ciemnoczerwonych, zimą na słońcu fioletowo-brązowe.
Kwiatostany mają postać wyprostowanych, rozgałęzionych gron długości do 7,5 cm wyrastających na szczytach pędów bądź z kątów liści. Pojedyncze kwiaty mają średnicę do 1,5 cm. Czas kwitnienia to marzec i kwiecień.
Często stosowana jest jako podszyt w naturalistycznych nasadzeniach. Gatunek ten stosuje się też często do wielkoobszarowych nasadzeń, gdzie powinien być przycinany co 3 lata na wysokość ok. 80 cm. Wczesne kwitnienie i efektowne przebarwienia liści przydają mu dużej wartości dekoracyjnej. Jakkolwiek liście są zimozielone to podczas surowych zim mogą być częściowo zrzucane i wtedy również i kwitnienie wiosną jest dużo słabsze.
M. aquifolium Apollo
(Bouwers Boomkwekerijen B.V. , Groenekan, Holandia, 1973)
Pokrój: szeroki, wzniesiony, zwarty, rozgałęziony, 50-80 cm
Liście: 14-18 cm długości, 10-12 cm szerokie, złożone z 5-7 błyszczących, ciemnozielonych listków, owalnych, płaskich, 5-8 cm długich i 3-4 cm szerokich. Wzdłuż ich płaskiej krawędzi 13-17 kolców.
Kwiatostany: nieco większe niż u gatunku, luźne, 6-7 cm
Kwiaty: 1,4-1,6 cm, kielich żółty, korona złocistożółta; bez zapachu, kwiecień – pocz. maja
Owoce: liczne, czarno granatowe, matowe, nie utrzymują się długo na roślinie
Szeroko rozpowszechniona w uprawie odmiana wyróżniająca się obfitym kwitnieniem. Duże złocistożółte kwiatostany pojawiają się w kwietniu i w połączeniu z błyszczącymi, ciemnozielonymi liśćmi stanowią dużą ozdobę. Za wadę uznaje się niekiedy fakt, że Apollo praktycznie nie wytwarza odrostów stąd sadzić należy minimum 5 roślin na 1 m2. Po kwitnieniu rośliny zwykle tracą trochę liści. Czasami bywa porażana przez mączniaka. Nagrodzona złotym medalem na wystawie Flora Nova w 1976.
M. aquifolium Atropurpurea
(C. Verboom, Boskoop, Holandia, 1915)
Pokrój: szeroki, wzniesiony, zwarty, rozgałęziony, wysokość do ok. 80 cm
Liście: 14-17 cm długie, 8-12 cm szerokie z 5-7 błyszczącymi, ciemnozielonymi listkami. Pojedyncze listki owalne, 6-8 cm długie, 2-3 cm szerokie, 10-18 kolców wzdłuż pofalowanej krawędzi.
Kwiatostany: nieznacznie mniejsze od gatunku, 4,5-5,5 cm
Kwiaty: 1-1,2 cm, kielich żółty, korona złocistożółta. Delikatnie pachnące. Marzec – Kwiecień
Owoce: niezbyt liczne, granatowoczarne
Stara odmiana ale ciesząca się nadal sporym uznaniem. Ma dobry pokrój i rzadko bywa porażana przez mączniaka i rdzę. Wyróżnia się jesienno-zimowym przebarwieniem liści. Przybierają one wtedy spektakularny, ciemnoczerwony lub nawet ciemno brązowo bordowy kolor. Nieco podobną jest nowsza odmiana Darts Golden Pride znana również jako Atropurpurea Select. Główna różnica pomiędzy nimi polega na tym, że Atropurpurea ma szerszy pokrój, nieco ciemniejsze kwiaty natomiast u Darts Golden Pride liście jesienią dłużej pozostają zielone i mają nieco więcej kolców.
M. aquifolium Darthil (Hillary)
(Darthuizer Boomkwekerijen B.V., Leersum, Holandia, 2000)
Pokrój: szeroki, rozłożysty, gęsty; dużo odrostów, ok. 50 cm
Liście: 16-18,5 cm długości, 8,5-13,5 cm szerokości. Listki (7-9,) błyszczące, ciemnozielone, owalne do eliptycznych, płaskie lub lekko wklęsłe, 6-7,5 cm długie, 2-3,8 szerokie, niezbyt ostro ząbkowane, 15-21 kolców, brzeg płaski.
Kwiatostany: małe 3,5-4,5 cm
Kwiaty: 1-1,2 cm, kielich i korona złocistożółte, o słabym zapachu. Marzec – kwiecień
Owoce: duże i liczne
Wyselekcjonowana przez Dr. Jozsa Miklosa z Szombathely, Węgry. Ze względu na krzewienie przez odrosty szybko tworzy zwarty łan. Najmłodsze liście są brązowo zielone, latem ciemnozielone i błyszczące, jesienią przebarwiają się efektownie na kolor ciemno bordowo czerwony. Odmiana o zdrowym, świeżym wyglądzie do nasadzeń o wysokości do 50 cm.
M. aquifolium Darts Distinction
(Darthuizer Boomkwekerijen B.V. Leersum, Holandia, 1970)
Pokrój: szeroki, wzniesiony, gęsto rozgałęziony, 80-150 cm
Liście: 14-18 cm długie, 7,5-11,5 cm szerokie. Listki (5-7) błyszczące, ciemnozielone, owalne, płaskie, 5-7 cm długie, 2,3 ? 3,6 cm szerokie. 12-16 (18) kolców, brzeg płaski.
Kwiatostany: duże do bardzo dużych 5-7 cm
Kwiaty: 1,4-1,6 cm, kielich żółty, korona złocistożółta. Bez zapachu. Marzec – Kwiecień
Owoce: liczne, długo pozostają na roślinie (do września)
Ze względu na długie pędy nie nadaje się do niskich nasadzeń. Długo utrzymujące się latem owoce czynią ją o tej porze raczej mniej dekoracyjną. Liście zimą ciemno bordowo brązowe. Jedna z lepszych odmian spośród tych wyższych. Szczególnie ceni się w niej duże, pełne kwiatostany.
M. aquifolium Darts Golden Pride (Golden Pride)
(Darthuizer Boomkwekerijen B.V. Leersum, Holandia, po 1985)
Syn.: Atropurpurea Select, Golden Pride
Pokrój: wyprostowany, szeroki, zwarty, rozgałęziony, ok. 80 cm
Liście: 12,5-17 cm dł. 8-11 cm szerokie. Listki (5-7) błyszczące, ciemnozielone, owalne, nieco wywinięte ku górze, 4-7 cm długie, 2-3 cm szerokie. Jesienią dłużej pozostają zielone niż u Atropurpurea. 16-22 kolców. Lekko pofałdowany brzeg blaszki.
Kwiatostany: duże (3,5) 4-5 cm
Kwiaty: 1,3 – 1,5 cm, kielich żółty, korona złocistożółta, bez zapachu, marzec – kwiecień
Owoce: typowe, niezbyt liczne
Odmiana bardzo podobna do Atropurpurea, choć ta ostatnia ma szerszy pokrój i ciemniejsze kwiaty. U Darts Golden Pride liście jesienią dłużej pozostają zielone. Przypomina też, w mniejszym stopniu odmianę Apollo, choć jej pokrój jest gęściejszy i szybciej tworzy zwarty łan. Pod względem atrakcyjności kwitnienia ustępuje na korzyść tej ostatniej.
Na poletkach doświadczalnych stwierdzono, że rośliny oznaczone jako Atropurpurea Select są identyczne z odmianą Darts Golden Pride. Ponieważ jednak ich pochodzenie było niemożliwe do ustalenia zachowano nazwę Darts Golden Pride a Atropurpurea Select przyjęto jako synonim. W łącznej ocenie odmiana ta jest dobrą odmianą okrywową do średnio wysokich i wysokich obsadzeń. Szczególnie efektowne jest zimowe, purpurowo zielone wybarwienie liści.
M. aquifolium Darts Quickstep
(Darthuizer Boomkwekerijen B.V. Leersum, Holandia, 1987)
Pokrój: szeroki, wzniesiony, nieco luźny, dobrze rozgałęziony, powyżej 150 cm
Liście: 15-19 cm dł., 9,5-11 cm szerokie. Listki 7-9 (19) błyszczące, ciemnozielone, owalne, lekko wypukłe, 4,3-6,3 cm długie, 2,2-2,8 cm szerokie. Niezbyt ostro ząbkowane, 14-22 kolców, pofalowany brzeg blaszki.
Kwiatostany: małe ale stosunkowo zwarte 3,8-4,1 cm
Kwiaty: 1-1,4 cm, kielich żółty, korona złocistożółta. Słaby zapach. Marzec – kwiecień.
Owoce: typowe, czasami dość liczne
Zdrowa odmiana, podobna nieco do Atropurpurea ale znacznie od niej wyższa. Wyraźnie choć nie tak ostro ząbkowane brzegi listków. Liście zimą brązowo purpurowe. Nadaje się do wyższych obsadzeń. Zastosowanie podobne jak Atropurpurea i Darts Distinction, choć te dwie odmiany uznano za lepsze.
M. aquifolium Euro
(Gebr. De Bruin, Boskoop, Holandia, 1996)
Pokrój: szeroki, wzniesiony, 80-150 cm
Liście: 11,5-20 cm długie, 7,2-8,5 cm szerokie. Listki (7)9-11 mocno błyszczące, ciemnozielone, dosyć małe, jajowate o regularnym kształcie, 3,5-5 cm długie, 1,7-2,6 cm szerokie, ostro ząbkowane i silnie pofalowane wzdłuż krawędzi. 10-14 kolców.
Kwiatostany: duże, wypełnione, 4,5-6,4 cm
Kwiaty: 1,2-1,4 cm, kielich żółty, korona złocistożółta. Bez zapachu. Kwiecień – pocz. maja.
Owoce: typowe, liczne.
Stosunkowo małe ale mocno kłujące liście to wyróżniająca cecha tej odmiany. Obficie kwitnie i owocuje. Zdrowe, połyskujące liście przybierają zimą i wczesną wiosną prawie ciemnobrązowy kolor. Dobra, zimotrwała odmiana do średnio wysokich obsadzeń (80-100 cm).
M. aquifolium Hastings Elegant
(pochodzenie nieznane)
Pokrój: szeroki, wzniesiony, dość luźny, wysokość ponad 150 cm
Liście: 12-2 cm dł. 8,5-12 cm szerokie. Listki (7-9) błyszczące, ciemnozielone, wąsko owalne do eliptycznych, lekko wypukłe 4,5-6,5 cm dł. 1,8-3,2 szerokie, bardzo słabo ząbkowane, 8-14 drobnych kolców, brzeg płaski
Kwiatostany: duże 4,5-6 cm
Kwiaty: 1,2-1,6 cm, kielich żółty, korona złocistożółta. Zapach bardzo słaby. Kwiecień
Dość rzadka odmiana o szczególnie ozdobnych liściach. Są one węższe niż u innych odmian i mało kłujące co przydaje tej roślinie specyficznego wdzięku. Zimowe wybarwienie liści jest mniej purpurowe od większości pozostałych odmian. W starszym wieku ma tendencję do nadmiernie wybiegniętych pędów, stąd zaleca się ją regularnie przycinać. Kwiatostany są dość duże ale kwitnienie zwykle nie jest zbyt obfite. Póki co dość rzadko oferowana w szkółkach , głównie z tego powodu, że jest mało znana. Obserwacje tej odmiany w kolekcjach są bardzo obiecujące.
M. aquifolium Green Ripple
(Fa. P.G. Zwijnenburg, Boskoop, Holandia, 1970)
Pokrój: wąski, wzniesiony, dość luźny, 80-150 cm
Liście: 5-10,5 cm długie, 5,1-8 cm szerokie. Listki (3)5-7 błyszczące, ciemnozielone, owalne, nieregularnie wywinięte ku dołowi, 2,7-5 cm długie 2,2-3,2 cm szerokie, prawie nie ząbkowane, kolce drobne (6-14), brzeg płaski
Kwiatostany: gęsto wypełnione ale bardzo małe 1,7-2,1 cm
Kwiaty: 0,5-0,8 cm, kielich i korona żółte, bez zapachu. Kwiecień
Owoce: typowe
Bardzo mrozoodporna odmiana znacznie odróżniająca się od innych. Blaszki liściowe są uderzająco wywinięte w dół, a te szczytowe znacznie większe od pozostałych. Ich brzeg jest prawie nie ząbkowany stąd często liści tej odmiany używa się do dekoracji, szczególnie w okresie bożonarodzeniowym. Kolor zimowy liści ciemno czerwono purpurowy. Z powodu słabego tempa wzrostu produkcja tej odmiany jest względnie niska. Odporna na rdzę i mączniaka.
Odmiana ta wywodzi się od rośliny znalezionej w 1970 wśród zakupionej partii sadzonek M. aquifolium. Ze względu na wąski pokrój i słabe rozkrzewienie raczej nie nadaje się do stosowania na terenach zieleni ale może być z powodzeniem wykorzystywana w prywatnych ogrodach.
M. aquifolium Maqu
(Stacja Hodowli Roślin, Lunderskov, Dania, ok. 1970)
Pokrój: wzniesiony ale z powodu odrostów korzeniowych dość szeroki, bardzo luźno rozgałęziony 80-150 cm
Liście: dł. 14-17 cm, szer. 7-10 cm. Listki zielone, (7)-9, owalne, lekko wypukłe, 5,2 cm długie, 2,5-3,6 cm szerokie, słabo ząbkowane. Kolce małe (15-21), brzeg lekko pofalowany
Kwiatostany: duże, 5-6 cm
Kwiaty: 1-1,3 cm, kielich i korona złocistożółte. Słaby zapach. Kwiecień – pocz. maja
Owoce: prawie czarne, liczne, pozostają na roślinie aż do października a czasami nawet do grudnia.
Nazwa odmiany wywodzi się od pierwszych liter nazwy łacińskiej gatunku. Wyselekcjonowana pod względem zdrowotności i zimotrwałości spośród kolekcji nisko rosnących klonów zebranych w duńskich szkółkach. Liście są zimą bardziej zielone niż u większości pozostałych odmian.
M. aquifolium Marijke
(Darthuizer Boomkwekerijen B.V. Leersum, Holandia, 1993)
Pokrój: wzniesiony, raczej luźno rozgałęziony 80-150 cm
Liście: 15-17 cm długie, 9,5-12,5 cm szerokie. Listki (7-9) błyszczące, ciemnozielone, owalne, wywinięte wzdłuż nerwu ku górze, 4,8-6,5 cm długie 2,6-3,8 cm szerokie., ząbkowane i kłujące z 17-27 kolcami (dł. ok. 2 mm). Brzeg pofalowany.
Kwiatostany: duże, 4-5 cm
Kwiaty: ciemnożółte,. Kwiecień
Owoce: typowe, niezbyt liczne
Odmianę tą wyselekcjonował J. van Alphen z Voorschoten i nazwał imieniem swojej córki. Młode liście wiosną charakterystycznie brązowo zielone zimą natomiast ciemno mahoniowo czerwone. Bardzo mrozoodporna odmiana do wszechstronnego wykorzystania w średniowysokich (80-100 cm) nasadzeniach. Błyszczące liście i zdrowy wygląd wywołują pozytywne wrażenie.
M. aquifolium Metro
(Boot & Co Boomkwekerijen B.V. Boskoop i Fa. Jac. Schoemaker, Boskoop, Holandia, 1987)
Pokrój: rozłożysty, szeroki, zwarty. Krótkie rozłogi. 25-50 cm
Liście: 14,4-21 cm dł., 1,5-13,4 cm szerokości. Listki (7-9) błyszczące, ciemno oliwkowozielone, owalne do eliptycznych, płaskie do lekko wklęsłych lub lekko wypukłych, trochę zachodzące na siebie, 5,1-7,5 cm długie i 2,5-3,8 cm szerokie, słabo ząbkowane, 21-29 małych kolców, brzeg płaski.
Kwiatostany: małe 2,5-3,5 cm, szerokie. Kwitnie niezbyt obficie.
Kwiaty: ciemnożółte, marzec – kwiecień
W roku 1977 rozpoczęto w stacji hodowlano-naukowej we Friesdorf w Niemczech projekt polegający na krzyżowaniu niskich odmian mahonii o błyszczących liściach. W 1984 wyselekcjonowano pięć klonów z których pozostał w końcu tylko jeden. Pod prowizoryczną nazwą Hans Karl Mohring (nazwisko długoletniego dyrektora stacji) uprawiało tak powstałą odmianę kilka szkółek. Dołączyły do nich dwie szkółki holenderskie z Boskoop a nazwę odmiany zmieniono definitywnie na Metro.
Jest to jak do tej pory najniższa odmiana M. aquifolium. Jej liście są stosunkowo duże i mają wyróżniający je latem oliwkowozielony kolor. Zimą są natomiast mniej purpurowe niż inne odmiany. Najmłodsze po wyjściu z pąka są ciemno brązowo pomarańczowe. Kwiaty nie są mocną stroną tej odmiany.
Na pierwszy rzut oka wydaje się , że jest to idealna odmiana okrywowa, niestety nie jest w pełni odporna na mączniaka ani na rdzę. Jej wzrost też okazał się słaby co w efekcie doprowadziło do jej zanikania w uprawie. Za dużo lepsze uznano nowe odmiany M. aquifolium Darthil (HILLARY) i M. repens Bokrasio (SIOUX).
M. aquifolium Mirena
(szkółki Spath (H.J. Albrecht), Berlin, Niemcy 1979)
Pokrój: szeroko rozłożysty, wzniesiony, zwarty, 80-150 cm
Liście: 13,4-18 cm dł., 8,5-12 cm szer. Listki 7-9(11) błyszczące, ciemnozielone, owalne, 4,7-6,2 cm długie, 2,4-3,7 cm szerokie, ostro ząbkowane. Brzeg pofalowany, 15-21 kolców.
Kwiatostany: małe, gęste 3,5-4 cm
Kwiaty: 1,1-1,3 cm, kielich żółty, korona żółta do złocistożółtej, bez zapachu. Kwiecień – pocz. maja
Owoce: prawie czarne z granatowym odcieniem, opadają we wrześniu
Odmiana została wyselekcjonowana razem z Jupiter i Pamina ze względu na obfite owocowanie, przy czym owoce nadają się szczególnie na przetwory, takie jak galaretki czy wina. Ma silnie wzniesiony pokrój i nie wytwarza rozłogów więc idealnie nadaje się na żywopłoty. Dzięki obfitemu kwitnieniu jest też dobrą rośliną miododajną. Owoce, gdy nie są zbierane dla konsumpcji przez człowieka stanowią ulubiony przysmak ptaków. Odmiana o bardzo dobrej mrozoodporności i zdrowych, błyszczących, ciemnozielonych liściach, zimą czerwonawo nabiegłych. Pomimo całościowej raczej dobrej oceny jest to odmiana o dość specyficznym wykorzystaniu.
M. aquifolium Orangee Flame
(Charles Szerzen, Fairview Floral Nursery, Westlake, Ohio, USA, 1965)
Pokrój: stosunkowo wąski, wzniesiony, dość luźno rozgałęziony, 50-80 cm
Liście: 11-14 cm długie, 6,9-8,2 cm szerokie złożone z 7 błyszczących, ciemnozielonych listków. Po wyjściu z pąka brązowo pomarańczowe. Listki owalne, lekko wklęsłe, zachodzące na siebie, 4,2-5,5 cm długie, 2,3-3,1 cm szerokie, ostro ząbkowane o mocno pofalowanym brzegu. 13-19(21) kolców.
Kwiatostany: małe ale bardzo wypełnione 2,4-2,7 cm
Kwiaty: 0,9-1,1 cm, kielich i korona złocistożółte, bez zapachu. Kwiecień
Owoce: ciemne, granatowoczarne, obfite
Odmiana o dość luźnym pokroju, często błędnie nazywana Orange Flame. Najlepiej porównać ją do Mahonia x wagneri Moseri , choć należy do odmian M. aquifolium. Oprócz kwiatów głównym walorem dekoracyjnym tej odmiany są brązowo pomarańczowe młode liście. Ze względu na wąski i luźny pokrój zaleca się rośliny regularnie przycinać. Ponadto odmiana okazała się bardzo podatna na rdzę i mączniaka.
M. aquifolium Smaragd
(Fa. Jac. Schoemaker, Boskoop, Holandia, 1978)
Pokrój: szeroki, wzniesiony, wyższa niż 1,5 m
Liście: 14,5-18,5 dł., 6,5-8,5 cm szerokie. Listki (5)7-9 błyszczące, ciemnozielone, owalne do wąsko owalnych, wierzchołek zwykle nieco przekrzywiony w dół, 3,9-6,6 cm długie, 2,8-4,5 cm szerokie, dość ostro i grubo ząbkowane. 13-19 kolców, brzeg płaski. Liście zimą pozostają zielone.
Kwiatostany: duże ale luźne, 5,5-6 cm
Kwiaty: złocistożółte,. Kwiecień – pocz. maja
Owoce: granatowoczarne, pokryte nalotem, na roślinach nieprzycinanych liczne
Odmiana nagrodzona złotym medalem na wystawie Flora Nova w 1987. Pomimo grubych, skórzastych liści podatna na mączniaka. Choć otrzymała kilka wyróżnień dość rzadko się ją spotyka w praktyce. W trakcie obserwacji na obu lokalizacjach (w Boskoop i Leersum) zaobserwowano całkowite opadnięcie liści. Wykorzystanie tej odmiany ograniczone jest do miejsc, gdzie jej wysokość nie stanowi problemu. Odmiana trudna w rozmnażaniu. Często zastępowana przez M. aquifolium Undulata.
M. aquifolium Undulata
(Notcutts Nurseries, Woodbridge, Wlk. Brytania, 1930)
Pokrój: szeroki, wzniesiony, wyższa niż 1,5 m
Liście: 14-19 cm długie, 9-12 cm szerokie. Listki 5-7(9) błyszczące, ciemnozielone, wąsko owalne do podłużnych, zwykle skręcone, 5,7-6,4 cm długie i 1,7-3,2 cm szerokie, ostro ząbkowane , 11-23 kolców, brzeg silnie pofalowany.
Kwiatostany: małe, 3,8-4,7 cm
Kwiaty: 1,2-1,4 cm, kielich i korona złocistożółte, delikatnie słodko pachnące
Silnie rosnąca odmiana o wyraźnie wzniesionym pokroju. Doskonała do wysokich nasadzeń. Regularne przycinanie może zapobiegać wyrastaniu zbyt wybiegniętych pędów. Błyszczące, ciemnozielone liście o silnie pofalowanej krawędzi są jej niewątpliwą ozdobą. Zimą ich purpurowe przebarwienie jest stosunkowo słabe w porównaniu do większości innych odmian. Dość wrażliwa na mączniaka.
M. aquifolium Versicolor
(pochodzenie nieznane)
Pokrój: wąski, wzniesiony, średnio rozgałęziony, 80-150 cm
Liście: 13-16 cm długie, 7,5-10,5 cm szerokie. Listki 5-7(9), błyszczące, zielone, nieregularnie, kremowo lub jasnożółto nakrapiane. Zimą bardziej czerwone niż u innych odmian. Listki wąsko owalne do eliptycznych, płaskie, 3,5-5,6 cm długie i 1,8-2,3 cm szerokie, ostro ząbkowane. 16-22 kolców, płaski brzeg.
Odmiana pstrolistna, pewnego rodzaju ciekawostka w obrębie tego gatunku. Bladożółte nacieki nadają jej nieco 'chorowity’ wygląd. Wzrost słaby. Interesująca raczej tylko dla kolekcjonerów.
M. Bokrafoot (BLACKFOOT) grupa repens
(Boot & Co Boomkwekerijen B.V., Boskoop, Holandia, 2001)
Pokrój: szeroko rozłożysty, wzniesiony, bardzo zwarty, ok. 80 cm
Liście: 14-16 cm długie, 9,5-11 szerokie. Listki 7(-9) błyszczące, bardzo ciemne, owalne, lekko wypukłe, 4,9-6,3 cm długie, 2,5-3,9 cm szerokie; słabo ząbkowane. (13)15-21 kolców, brzeg blaszki płaski lub lekko pofalowany
Kwiatostany: bardzo duże, 5,5-7 cm
Kwiaty: 1,2-1,4 cm, kielich żółty do złocistożółtego, korona złocistożółta. Zapach słaby. Kwiecień
Odmiana mieszańcowa, która odziedziczyła najlepsze cechy po swoich rodzicach (M repens x M. aquifolium). Kwiatostany są bardzo duże, mają wyrazisty kolor i są dobrze widoczne. Czas kwitnienia to minimum dwa do trzech tygodni. Kwitną w pełni już jako małe rośliny, co daje możliwość sprzedaży atrakcyjnie wyglądających młodych roślin w pojemnikach do centrów ogrodniczych. Dodatkową ozdobą jest brązowo czerwone wybarwienie młodych liści. W pełni rozwinięte liście są wyjątkowo ciemnozielone i utrzymują ten kolor w dużym stopniu przez okres zimy. Typowe zimowe, purpurowe przebarwienia u tej odmiany nie występują. Odznacza się też dobrą zdrowotnością, ma wyprostowany i gęsty pokrój oraz nie rośnie wysoka.
Dla uzyskania gęstego, równomiernie zwartego łanu zaleca się po dwóch latach przyciąć rośliny przy ziemi i regularnie stosować później cięcie odmładzające. Bardzo dobra i godna polecenia odmiana. W wyniku obserwacji otrzymała najwyższe noty pośród wszystkich biorących udział w doświadczeniu.
M. Bokragon (OREGON) grupa repens
(Boot & Co Boomkwekerijen B.V. Boskoop, Holandia, 2003)
Pokrój: szeroko rozłożysty, wzniesiony, zwarty. Wytwarza odrosty. Wysokość 25-50 cm
Liście: 14,9-18,4 długie, 9-12 cm szerokie. Listki 7-(9) matowe, ciemnozielone, owalne to owalno-podłużnych, lekko wklęsłe, trochę zachodzące na siebie, 5-6,8 cm długie i 3,2-4,1 szerokie, słabo ząbkowane. (15)19-27 kolców. Brzeg płaski. Podstawa listków szczytowych często sercowata.
Kwiatostany: duże i stosunkowo luźne, 4,5-7 cm
Kwiaty: 1,4-1,5 cm. Kielich żółty, korona złocistożółta. Słaby, słodki zapach. Kwiecień.
Dość wyjątkowa odmiana wyróżniająca się dużymi, owalnymi listkami oraz szerokim, wzniesionym i gęstym pokrojem a co ważniejsze nie rosnąca wysoko. Kwiatostany ukryte są nieco pośród liści i mają ciemnożółty kolor. Liście zimą pozostają w większości zielone. Dotychczas produkowana jeszcze na zbyt małą skalę by w pełni poznać wszystkie możliwości jej wykorzystania. Poczynione obserwacje w kolekcjach jak i w szkółkach wróżą jej spory sukces.
M. Bokrarond (ROTONDE) grupa repens
(Boot & Co Boomkwekerijen B.V. Boskoop, Holandia, 2005)
Pokrój: szeroki, rozłożysty, gęsto rozgałęziony. Krzewi się przez odrosty. Wysokość ok. 50 cm
Liście: 13-15 cm długie, 9,5-12 cm szerokie. Listki 7-9 błyszczące, ciemnozielone, wydłużone do odwrotnie jajowatych, lekko wklęsłe, zachodzące na siebie, 4-6 cm długie, 2,5-3,5 cm szerokie, słabo ząbkowane. Płaski brzeg, 17-21 kolców.
Kwiatostany: duże i stosunkowo gęsto wypełnione, 4,5-5,5 cm
Kwiaty: 1-1,2 cm, kielich i korona złocistożółte. Bardzo słaby zapach. Kwiecień
Doskonały wybór wśród nisko rosnących odmian. Liście są bardzo dekoracyjne: skórzaste, błyszczące i ciemnozielone także zimą. Ponieważ listki znajdują blisko siebie rośliny prawie całkowicie zakrywają grunt. Kwiaty wyróżniają się swoją wielkością i mają ciepły, złocistożółty kolor. Dzięki odrostom rośliny rozkrzewiają się coraz szerzej.
Bokrarond jest mocną i zdrową odmianą. Dobrze sobie radzi nawet na niesprzyjających stanowiskach. Zachowuje stale niską wysokość, stąd zalecana jest do sadzenia wszędzie tam, gdzie stanowi to warunek. Jak do tej pory dość rzadko jeszcze oferowana w sprzedaży. Bardzo obiecujący kultywar, wysoko oceniany i jak się wydaje o dużej przyszłości.
M. Bokrasio (SIOUX) grupa repens
(Boot & Co Boomkwekerijen B.V. Boskoop, Holandia, 2003)
Pokrój: szeroko rozłożysty. Wytwarza dużo odrostów. Wysokość 25-50 cm.
Liście: 16,4-19 cm długie, 11-13 cm szerokie. Listki 5-7 błyszczące, ciemnozielone, owalne, zachodzące na siebie, 5,5-8,5 cm długie, 3,1-5 cm szerokie, słabo ząbkowane. Lekko pofalowany brzeg, 17-23 kolców.
Kwiatostany: duże, 4-6 cm
Kwiaty: ,1,3-1,5 cm, kielich i korona złocistożółte. Bez zapachu. Pierwsza połowa kwietnia.
Niska, gęsta i zdrowa odmiana. Ze względu na niski i szybki wzrost oraz doskonałe rozgałęzienie jest idealna jako okrywowa. Wymaga mniej cięcia. Liście zimą przebarwiają się na purpurowo czerwono a wiosną powoli stają się ponownie zielone. Liście na młodych przyrostach są brązowe.
Kwitnie obficie, średnio przez ponad dwa tygodnie i około 10 dni wcześniej niż Apollo. Silnie zagłusza chwasty, stąd szczególnie nadaje się do obsadzeń miejsc rzadziej pielęgnowanych.
M. Bokrastrip (GREEN STRIP) grupa repens
(Boot & Co Boomkwekerijen B.V. Boskoop, Holandia, 1995)
Pokrój: szeroko rozłożysty. Wytwarza dużo odrostów. Wysokość 25-50 cm
Liście: 13-20,5 cm długie 9,8-12,8 cm szerokie. Listki 7-9 matowo zielone do matowo ciemnozielonych, jajowate, lekko zachodzące na siebie, 4,1-7,2 cm długie, 1,8-3,8 cm szerokie. Słabo ząbkowane. 17-29 kolców, krawędź lekko pofalowana.
Kwiatostany: małe, wypełnione 3,5-4 cm
Kwiaty: 0,9-1,1 cm, kielich żółty, korona złocistożółta. Zapach słaby, słodki. Kwiecień
Kwiaty nie są mocną stroną tej odmiany – małe, nie rzucające się w oczy. Nieco wdzięku przydają natomiast na dłużej pojawiające się już na jesień pąki. Doskonała odmiana okrywowa zarówno na stanowiska zacienione jak i półcieniste. Poprzez odrosty korzeniowe rośliny szybko i szczelnie zakrywają grunt i tworzą zwarty łan. Liście latem są zielone natomiast zimą wybarwiają się na brązowo czerwono.
Bokrastrip jest wartościową alternatywą dla powszechnie używanych bluszczów (Hedera) i runianki (Pachysandra) znacznie urozmaicając i wzbogacając tą zwykle dość ubogą w naszym klimacie grupę zimozielonych roślin okrywowych. W niektórych latach mogą być porażane przez mączniaka. Rośliny radzą sobie z reguły same zrzucając porażone liście i wypuszczając nowe.
M. Bokrawa (OTTAWA) grupa repens
(Boot & Co Boomkwekerijen B.V. Boskoop, Holandia, 2005)
Pokrój: szeroko rozłożysty. Wytwarza dużo odrostów. Wysokość 25-50 cm
Liście: 13-15 cm długie, 8,5-11 cm szerokie. Listki (5-7) trochę błyszczące, ciemnozielone, owalne, 4,4-5,8 cm długie, 2,8-3,8 cm szerokie, mocno ząbkowane. 19-31 kolców, lekko pofalowany brzeg.
Kwiatostany: małe, 4-4,5 cm
Kwiaty: 1,3-1,5 cm, kielich żółty, korona złocistożółta, zapach bardzo słaby
Nisko rosnąca odmiana okrywowa o atrakcyjnych, jasnożółtych kwiatach wiosną. Rośliny już zaaklimatyzowane po posadzeniu kwitną bardziej obficie. Odmiana zdrowa i bezproblemowa szczególnie w miejscach wymagających niskich nasadzeń. Polecana też do prywatnych ogrodów.
Dotychczas dostępna w handlu jeszcze na małą skalę. Wyniki obserwacji jak i wstępne oceny bardzo obiecujące.
M. Cosmo Crawl – grupa repens
(Hanno Hardijzer B.V. Boskoop, Holandia, 1992)
Pokrój: szeroki, rozłożysty. Wytwarza dużo odrostów. Dobrze rozgałęziony. Wysokość 25-50 cm.
Liście: 14-20(23) cm długie, 10-14 cm szerokie. Listki (5)7-9 błyszczące, ciemnozielone, owalne, połowy blaszek lekko wygięte wzdłuż nerwu ku górze, 5,5-8(9) cm długie, 3,2-3,8 cm szerokie, ząbkowane. 10-14 kolców, lekko pofalowany brzeg.
Kwiatostany: duże, stosunkowo luźne, 5-6,5 cm
Kwiaty: 1,3-1,5 cm, kielich żółty, korona złocistożółta. Bez zapachu. Kwiecień
Pierwotnie wyselekcjonowana przez J. van Alphen z Voorschoten (Holandia)i uważana na nisko rosnący klon Mahonia repens. Nazwana i wprowadzona do handlu przez Hanno Hardijzer’a. Bliższe obserwacje wykazały jednak wiele cech pośrednich pomiędzy M. repens i M. aquifolium, stąd zaliczono ją do grupy odmian repens. Nisko rosnąca, w przeciwieństwie do pozostałych dość dobrze radzi sobie w pojemnikach.
M. Pixie grupa repens
(Boot & Co Boomkwekerijen B.V. Boskoop, Holandia, 2004)
Pokrój: szeroki, rozłożysty. Wytwarza dużo odrostów. Wysokość 25-50 cm.
Liście: 13-15,5 cm długie, 6,2-8,2 cm szerokie. Listki (5-7)nieco błyszczące, ciemnozielone, szeroko owalne, lekko wklęsłe, 3,9-5,4 cm długie, 2,4-3,9 cm szerokie, słabo ząbkowane. 17-25 małych kolców, płaski brzeg.
Kwiatostany: małe ale dobrze wypełnione 3-3,5 cm
Kwiaty: 0,7-0,9 cm, kielich i korona złocistożółte. Bez zapachu.
Jedna z pierwszych selekcji, wybrana spośród siewek i roślin przywiezionych z USA. Wyselekcjonowanie jej i Bokrastrip stanowiło pewnego rodzaju przełom w poszukiwaniach naprawdę niskich odmian mahonii. Nisko rosnąca odmiana o wzniesionych pędach, szczególnie jeśli rośnie w zwarciu. W młodym wieku jej małe, zaokrąglone listki stanowią niewątpliwą ozdobę, mniej już widoczną w zwartym łanie. Podobnie jak u Bokrastrip rośliny w stadium pąków prezentują się lepiej niż kwitnące. Kwiaty są stosunkowo małe i w kolorze jasnożółtym.
M. repens (Lindl.) G. Don
Synonimy: Berberis repens Lindl., Berberis nana Greene, Mahonia nana (Greene) Fedde
Pokrój: zmienny, szeroko rozłożysty, dużo odrostów korzeniowych, wysokość ok. 50 cm
Liście: 10-20 cm długie, jajowate do owalnych, przeważnie 5 listków o czasami lekko sercowatej podstawie. Od spodniej strony jaśniejsze. Wzdłuż brzegu 8-20 kolców.
Kwiatostany: małe do bardzo dużych, stosunkowo luźno wypełnione
Kwiaty: kielich zielonożółty, korona jasnożółta, zapach słaby lub go brak, marzec-kwiecień
Owoce: Granatowoczarne, stożkowate do jajowatych, sok czerwony
W stanie naturalnym gatunek ten rośnie na dość rozciągniętym obszarze wzdłuż zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej, w różnych strefach klimatycznych i na różnych stanowiskach. Nie jest zjadany przez jelenie i łosie, gdyż liście zawierają toksyczny alkaloid – berberynę.
W języku potocznym nosi wiele nazw, takich jak Creeping barberry (płożący berberys) czy Oregon grape (oregońska winorośl). Indianie Navaho stosowali wywar z kory i korzeni tej rośliny do leczenia stanów zapalnych skóry, z owoców zaś sporządzali fioletowo niebieski barwnik.
W trakcie obserwacji w ramach projektu zauważono, że siewki pochodzące z nasion zebranych z izolowanych populacji okazały się bardzo zróżnicowane, tak pod względem pokroju jak i wysokości (np. z Flathead Lake, Montana). To pokazuje duży stopień naturalnej zmienności u tego gatunku. Od M. aquifolium różni się przede wszystkim wytwarzaniem licznych odrostów, cieńszymi, matowymi liśćmi o szaro niebieskim odcieniu, dużymi owocami, małą wysokością, pokrojem i brakiem czerwonego przebarwienia jesienią.
M. x wagneri (Jouin) Rehder
(M. pinnata x M. aquifolium). Syn.: M. pinnata var. wagneri
Pokrój: szeroki, wzniesiony. Wysokość ok. 150 cm
Liście: złożone z 7-11 listków, matowych do lekko błyszczących, z niebieskawym bądź szarym nalotem. Listki owalne, płaskie do lekko wklęsłych, ząbkowane o płaskim lub lekko pofalowanym brzegu z 9-15 kolcami.
Kwiatostany: duże bądź bardzo duże (u niektórych odmian małe)
Kwiaty: jasnożółte do intensywnie złocistych. Marzec – kwiecień.
Owoce: owalne, ciemnoniebieskie, zwykle niezbyt liczne
Wokół nazwy tego mieszańca powstało w przeszłości sporo zamieszania. Ok. 1863 Simon-Louis Freres z Metz we Francji nazwał tą mahonię jako M. pinnata var. wagneri. Opisał ją też dokładnie Emile Jouin w 1910, związany z tą słynną naówczas szkółką pracując jako jej kierownik. Alfred Rehder dopiero doszedł do wniosku, że to nie gatunek tylko mieszaniec, dlatego też nadał mu w 1919 obowiązującą do dziś nazwę Mahonia x wagneri.
Pomimo że za rodziców powszechnie uznaje się M. aquifolium i M. pinnata nie jest wykluczone, że w przypadku niektórych odmian udział mają również geny pochodzące od M. repens. Nie jest to nic dziwnego, zważywszy fakt, że zasięgi wszystkich trzech gatunków zachodzą na siebie w północnej Kaliforni.
Mieszańce te są dość zmienne. Spowodowane jest to jak się wydaje dużą zmiennością M. aquifolium jako jednej z form wyjściowych.
W większości przypadków nie można wskazać jednoznacznych kryteriów dla odróżnienia tych roślin od form M. aquifolium. Jako ważne cechy tych mieszańców wymienia się raczej luźny pokrój, cokolwiek wykrzywione pędy i matowe liście, niebieskozielone od spodu. Ponieważ o pochodzeniu wielu odmian zaliczanych obecnie do M. x wagneri niewiele wiadomo, zwłaszcza o tych starszych, być może byłoby lepiej zaliczyć je do osobnej, nowo utworzonej grupy odmian. Potrzebne są tu jednak dalsze badania i obserwacje. Póki co jednak postanowiłem zachować dotychczasowe nazewnictwo.
M. x wagneri Darts Flashlight
(Darthuizer Boomkwekerijen B.V. Leersum, Holandia, 1993)
Pokrój: szeroki, wzniesiony, nieco luźny. Wysokość ponad 150 cm
Liście: 16,5-20 cm długie, 9,5-12,3 cm szerokie. Listki (5-)-7, trochę błyszczące, ciemne, szarozielone, owalne do eliptycznych, 5,5-7,5 cm długie i 2,5-2,9 cm szerokie, mało ząbkowane, o płaskim brzegu i z kolcami (13-17).
Kwiatostany: duże, 4-6 cm
Kwiaty: 1,1-1,4 cm, kielich żółty, korona złocistożółta, bez zapachu. Marzec- kwiecień
Owoce: owalne, niebiesko czarne, dość liczne
Matowe, nieco szarozielone liście przyjemnie kontrastują z kwiatami. Zimą są mniej purpurowe niż u innych odmian. Pokrój pozostawia wiele do życzenia i bez cięcia rośliny przyjmują postać splątanego, dużego krzewu. Po cięciu dobrze odbija. Wrażliwa na mączniaka. Szybko rośnie. Jej powstanie wiąże się z osobą J. van Alphen i L.K.J. Ilsink ze szkółki Daarthuizer.
M. x wagneri Fireflame
(Boot & Co Boomkwekerijen, B.V. Boskoop, Holandia, 1965)
Syn.: M. aquifolium Fireflame
Pokrój: szeroki, wzniesiony, gęsto rozgałęziony, ok. 150 cm
Liście: 14,5-18 cm długie, 9,3-12,9 cm szerokie. Listki (5-7) błyszczące, ciemnozielone, owalne do podłużnych 5,2-6,8 cm długie 2,1-3,2 cm szerokie, ząbkowane z 13-25 mocnymi kolcami,. Krawędź nieco wygięta w dół.
Kwiatostany: duże 4,5-5 cm
Kwiaty: 1,2-1,3 cm, kielich złocistożółty, korona nieco ciemniejsza, delikatnie słodko pachnące, marzec – kwiecień
Odmiana wyselekcjonowana ok. 1955 przez J. van Alphen z Voorschoten i wprowadzona dziesięć lat później. Szerokie krzewy o wyprostowanym pokroju. Liście o typowo niebieskozielonym odcieniu i czerwonej osi głównej liścia. Liście na młodych przyrostach brązowe tak jak i ich jesienne przebarwienie. Na ich tle ciekawie kontrastują złocistożółte kwiaty. Owoców prawie nigdy nie zaobserwowano. Regularne przycinanie korzystnie wpływa na jej dekoracyjność.
M. x wagneri Moseri
(Moser, Wersal, Francja 1895)
Syn.: M aquifolium Moseri
Pokrój: szeroki, wzniesiony, 80-150 cm
Liście: 17-25 cm długie, 9-12,2 cm szerokie. Listki 7-9(11) latem matowo jasnozielone natomiast wiosną efektownie różowawo jasnopomarańczowe do żółtozielonych. Owalne w kształcie, 5,2-6,7 cm długie, 2,6-4,4 cm szerokie, słabo ząbkowane o nieco pofalowanym brzegu z 17-27 kolcami.
Kwiatostany: bardzo duże 5,5-8 cm
Kwiaty: 1,1-1,5 cm, kielich żółty do złocistożółtego, korona złocistożółta. Zapach słaby, słodki. Marzec – kwiecień
Wybarwienie liści u tej odmiany jest bardzo efektowne. Młode liście są różowawo jasnopomarańczowe, następnie blado pomarańczowo czerwone do zielonożółtych. Stosunkowo cienkie i matowe. Regularne cięcie nadaje roślinom lepszą sylwetkę i nie ma wpływu na piękne, wiosenne wybarwienie liści. Złocistożółte kwiaty zebrane są w duże kwiatostany. Ta na pierwszy rzut oka niezwykle atrakcyjna odmiana jest jednak bardzo problematyczna w uprawie. Jest szczególnie wrażliwa na mączniaka i trudna w rozmnażaniu. Często zastępowana jest przez ulepszoną odmianę Sunset, choć wybarwienie liści jest dosyć różne.
M. x wagneri Pinnacle
(przed 1930)
Syn.: M. pinnata Hort. Non Fedde; M. fascicularis Hort. Non DC.; M. x wagneri Pinnata
Pokrój: szeroki, wzniesiony, dobrze rozgałęziony, ok. 150 cm
Liście: 16-21 cm długie, 10-13 cm szerokie. Listki (7-11), matowe do słabo połyskujących, ciemnozielone, owalne, 4,7-7,3 długie, 2,9-3,5 szerokie, słabo ząbkowane. 13-19 wyraźnych kolców, brzeg płaski do lekko pofalowanego.
Kwiatostany: bardzo małe, stosunkowo gęste 3,5-4,5 cm
Kwiaty: 1-1,2 cm, kielich żółty, korona złocistożółta, bez zapachu, marzec-kwiecień
Owoców brak.
Wyprostowany pokrój, silnie zdrewniałe pędy i matowe liście to najistotniejsze cechy tej dobrze znanej odmiany. Dość rozpowszechniona w uprawie, posiada wszystkie cechy typowe dla mieszańców M. x wagneri. Pierwotnie wprowadzona do uprawy pod nazwą M. pinnata. Gatunek ten pochodzi z Kalifornii i Meksyku. Po latach w 1919 Rehder wykazał, że uprawiane pod tą nazwą rośliny nie są czystym gatunkiem, ale powstały ze skrzyżowania z M. aquifolium. W 1975 Harry van de Laar nadał im nazwę M. x wagneri Pinnata, zmienioną później na Pinnacle.
Obecnie uprawiana jest coraz rzadziej, wypierana przez inne, nowsze odmiany. Jej minusem są kłujące liście, duża podatność na mączniaka i skąpe kwitnienie.
M. x wagneri Sunset
(Rein i Mark Bulk, Boskoop, Holandia, 1998)
Pokrój: szeroki, wzniesiony, ok. 150 cm
Liście: 17-25 cm długie, 9-13 cm szerokie. Listki 5-9(11) latem słabo błyszczące, ciemnozielone, na młodych wiosennych pędach i w drugim letnim przyroście brązowo pomarańczowe do purpurowo pomarańczowych. Zimą wyraźnie czerwone, owalne, 4,5-7 cm długie, 2,6-4,4 cm szerokie, słabo ząbkowane, o lekko pofalowanym brzegu z 17-27 kolcami.
Kwiatostany: małe, stosunkowo gęste 2,5-4,5 cm
Kwiaty: 0,7-1,1 cm, kielich złocistożółty, korona żółta, bez zapachu, marzec-kwiecień
Powstała od siewki odmiany Moseri, od której odróżnia się mocniejszą sylwetką, większą zdrowotnością i znacznie ciemniejszymi liśćmi. Jest ponadto dużo łatwiejsza w rozmnażaniu.
M. x wagneri Vicaryi
(Vicary-Gibbs, Aldenham, Wielka Brytania, 1931)
Syn.: M. aquifolium Vicaryi
Pokrój: szeroki, wzniesiony, dobrze rozgałęziony, wys. ok. 150 cm
Liście: 14,5-20,5 długie, 7,6-10,2 szerokie. Listki (7-9) błyszczące, ciemnozielone, owalne, 4-6 cm długie i 2-3,2 szerokie, ząbkowane o silnie pofalowanym brzegu. 13-19 grubych kolców
Kwiatostany: małe, 4-4,8 cm
Kwiaty: 0,9-1,2 cm, kielich i korona złocistożółte, bez zapachu. Kwiecień
Owoce: owalne, niebiesko czarne, nieliczne
Mniejsza wersja odmiany Pinnacle. Kiedyś sądzono że o większej odporności na mączniaka ale wyniki obserwacji raczej tego nie potwierdzają. Pod względem pokroju ustępująca wielu innym odmianom jak choćby Fireflame, Marijke czy Undulata.
Pozostałe odmiany
M. aquifolium Brilliant
(H. Kolster, Boskoop, Holandia, 1988)
Wyselekcjonowana spośród siewek M,aquifolium o szybkim wzroście i wyprostowanym pokroju. Osiąga wysokość ok. 1,0 m lub nieco więcej. Liście błyszczące, ciemnozielone, złożone z (5)7 do 9 wąskich eliptycznych listków, całkowicie płaskich i z piłkowanym brzegiem. Ciemnożółte kwiaty zebrane są w przysadziste grona długości do 9 cm. Raczej zaniechana w produkcji.
M. aquifolium Compacta
Stara odmiana dorastająca do 1,2 m a więc znacznie niższa od gatunku. Liście bardzo błyszczące, zielone, zimą wybarwiają się na brązowo. Bardzo skąpo owocuje. Oferowana chyba tylko w USA, w Europie zaniechana w produkcji.
M. aquifolium Darts Delight
(Darthuizer Boomkwekerijen B.V. Leersum, Holandia, 1987)
Zwarta odmiana o stosunkowo niskim wzroście i błyszczących, ciemnozielonych liściach. Młode przyrosty brązowe. Obficie kwitnie. Wprowadzona do handlu przez szkółki Darthuizer. Bardzo podobna do Apollo.
M. aquifolium Darts Drummer
(Darthuizer Boomkwekerijen B.V. Leersum, Holandia, 1968)
Szeroko wzniesiony pokrój, wysokość do ok. 1 m. Listki wąskie, wypukłe, ciemnozielone, błyszczące, po wyjściu z pąka jasnozielone. Prawie całkowicie zanikła w produkcji.
M. aquifolium Darts Mahogany
(Darthuizer Boomkwekerijen B.V. Leersum, Holandia, 1992)
Wyselekcjonowana przez J. van Alphen z Voorschot, wprowadzona do sprzedaży przez szkółki Darthuizer. Szeroki, wzniesiony krzew osiągający wysokość ok. 1,5 m. Liście stosunkowo małe, w zimie brązowe.
M. aquifolium Darts Melody
(Darthuizer Boomkwekerijen B.V. Leersum, Holandia, 1978)
Wyselekcjonowana przez J. van Alphen z Voorschot (Holandia), nazwana przez szkółki Darthuizer. Wrażliwa na rdzę, stąd obecnie wyparta przez inne odmiany.
M. aquifolium Darts Parade
(Darthuizer Boomkwekerijen B.V. Leersum, Holandia, 1982)
O podobnym zastosowaniu jak Marijke. Obecnie wycofana z produkcji.
M. aquifolium Darts Winter Jewel
(Darthuizer Boomkwekerijen B.V. Leersum, Holandia, 1994)
Wyselekcjonowana przez J. van Alphen z Voorschot (Holandia), nazwana i wprowadzona na rynek przez szkółki Darthuizer. Szeroki, wzniesiony krzew dorastający do wysokości ok. 1 m. Liście stosunkowo duże, błyszcząco ciemnozielone, słabo ząbkowane zimą przebarwiają się na kolor purpurowo brązowy. Kwitnie dosyć późno, od połowy kwietnia do maja.
M. aquifolium Donewell
(Donewell Nurseries, Mentor, Ohio, USA przed 1962)
Szeroki, wytwarzjący odrosty krzew o wzniesionym pokroju I wysokości trochę większej niż 1 m. Liście ciemnozielone, błyszczące o lekko pofalowanym brzegu i wyróżniająco długimi kolcami. Oś liścia wyraźnie purpurowo czerwona. Wąskie listki przydają jej przyjemnego wyglądu. Żółte kwiaty ukazują się bardzo późno, w końcu kwietnia. Zdrowa i silna odmiana nagrodzona w 1983 na wystawie Herfstweelde srebrnym medalem.
M. aquifolium Eureka
Wymieniana w 2000 roku. Brak bliższych danych
M. aquifolium Exception
(Empatec Gaasterland, Harich, Holandia)
Szeroki, wzniesiony krzew osiągający wysokość ok. 1,5 m. Liście u tej odmiany są pojedyncze lub złożone tylko z 2-3 (czasami 5) owalnych do szeroko owalnych listków o silnie pofalowanym brzegu z małymi kolcami. Górna strona liści nieco błyszcząca, ciemna, niebieskozielona. Spód jaśniejszy z czerwonawą osią liścia i głównymi nerwami. Zimą liście purpurowo zielone. Kwiaty jasnożółte, zebrane w długie, luźne grona.
Na pierwszy rzut oka podobna do Green Ripple ale listki są wyraźnie mniej wygięte, mają niebieskawy nalot i są mniej błyszczące. Jest też lepiej rozgałęziona niż Gren Ripple. Wyjątkowo długie acz dość luźne kwiatostany są największe wśród odmian M. aquifolium.
M. aquifolium Forescate
(J. van Alphen, Voorschoten, Holandia, 1975)
Najlepiej opisać tą odmianę jako silniej rosnącą wersję Atropurpurea choć liście są u niej nieco większe. Z początku obiecująca obecnie prawie zanikła w uprawie.
Forescate to stara nazwa Voorschoten gdzie mieszkał hodowca tej odmiany.
M. aquifolium Forest Green
Wymieniana w 2000 roku. Brak bliższych danych
M. aquifolium Gaasterland
(Empatec Gaasterland, Harich, Holandia)
Krzew o szeroko rozłożystym, wzniesionym pokroju dorastający do wysokości ponad 1 m. 5-7 listków, owalnych do eliptycznych, nieco błyszczących, zielonych. Listek szczytowy zawsze większy od pozostałych. Brzeg lekko pofalowany z 11-17 ostrymi kolcami. Oś liścia purpurowo czerwona. Żółte kwiaty zebrane w dość krótkich, gęstych gronach pojawiają się w kwietniu.
Ze względu na liście podobna nieco do Atropurpurea ale rośnie wyraźniej szerzej i ma luźniejszy pokrój. Wytwarza odrosty korzeniowe. Odpowiednia dla grupowych nasadzeń.
M. aquifolium Golden Abundance
(Rancho Santa Ana Botanic Garden, Claremont, California, USA, przed 1989)
Silnie rosnąca, dość wysoka odmiana o szerokim, wzniesionym pokroju. Listki błyszczące, ciemnozielone o wyraźnie piłkowano-ząbkowanym brzegu. Jasnożółte kwiaty zebrane w duże grona ukazują się w drugiej połowie kwietnia. Przypomina nieco ostrokrzew. Używana w USA jako żywopłotowa, w Holandii uprawiana w bardzo ograniczonym zakresie.
M. aquifolium John Muir
(USA)
Odmiana pochodzenia amerykańskiego, w Europie prawdopodobnie nie uprawiana. Nazwana w 1890 przez urodzonego w Szkocji ekologa John’a Muir’a (1838-1914). Był on pionierem badań nad szkodliwym wpływem człowieka na środowisko. Dzięki jego staraniom powstał w USA w 1890 pierwszy Park Narodowy Yosemite. Nazywany jest obecnie ojcem amerykańskich parków narodowych.
M. aquifolium Jupiter
(Spath Boumschulen (H.J. Albrecht), Berlin, Niemcy, 1978)
Odmiana o szerokim, wzniesionym pokroju dorastająca do wysokości ok. 1,5 m. Liście błyszczące, ciemnozielone, nawet do 20 cm długie, złożone z 5-9 wąskich, jajowatych listków o lekko pofalowanym brzegu. Zimą przebarwiają się na ciemno purpurowo czerwono. Kwitnie obficie, ciemnożółte kwiaty zebrane są w duże grona. Owoce eliptyczne do jajowatych, z niebieskim odcieniem. Nie wytwarza odrostów. Wrażliwy na mączniaka.
M. aquifolium Mayhan Strain
(Mayhan Nursery, USA, przed 1988)
Amerykański kultywar, powstały w wyniku długiego programu hodowlanego, mającego na celu wyselekcjonowanie wartościowych, nisko rosnących klonów M. aquifolium. Rzeczywiście odmiana ta nie rośnie wyżej niż ok. 1 m. W każdym aspekcie jest nieco mniejsza niż gatunek i ma błyszczące, ciemnozielone liście. Według opisu hodowcy może być rozmnażana z nasion, zachowując swoje cechy. Według międzynarodowych zasad nazewnictwa nazwa tej odmiany jest nieprawidłowa bowiem zawiera słowo strain.
M. aquifolium Pamina
(Spath Boumschulen (H.J. Albrecht), Berlin, Niemcy, 1978)
Mniejsza niż Jupiter i początkowo o luźnym pokroju. Liście podobnie długie do ok. 20 cm, błyszczące i ciemnozielone. Przebarwienie zimowe liści ciemno brązowo fioletowe. Kwitnie obficie, jasnożółto. Kuliste owoce, wielkości grochu szczególnie nadają się na przetwory i wina. Odmiana bardzo mrozoodporna i niewrażliwa na mączniaka.
M. aquifolium Scallywag
(Hanno Hardijzer B.V. Boskoop, Holandia, 1986)
Odmiana o szerokim, wzniesionym pokroju i nieco błyszczących, ciemnych niebieskozielonych liściach, zimą purpurowych. Młode przyrosty brązowe. Kwitnie bardzo późno, w końcu kwietnia. Cechuje się dobrą zimotrwałością i dużą odpornością na mączniaka.
M. aquifolium Woodland King
(Woodland Nurseries, Mississauga, Ontario, Kanada)
Kanadyjska odmiana wyróżniająca się ciemno winno czerwonym przebarwieniem liści zimą.
M. Heterophylla
Syn.: M. aquifolium Heterophylla, M x heterophylla, M. toluacensis
Przypomina odmianę Undulata ale jest dużo niższa (ok. 1 m). Listki są błyszczące, ciemnozielone i mają różną liczbę kolców wzdłuż brzegu (2-20), stąd i nazwa odmiany. Nie kwitnie obficie i plon owoców jest również mały.
Dokładne pochodzenie tej odmiany jest niejasne. Znana była od dawna w produkcji pod niewłaściwą nazwą M. toluacensis. Gatunek ten jest meksykańskim odpowiednikiem M. pinnata. Dopiero W.J. Bean zasugerował, że Heterophylla może być mieszańcem M. toluacensis z jakimś innym gatunkiem.
M. repens Rotundifolia
(Herve, Francja, ok. 1875)
Syn.: M. Rotundifolia
Stara odmiana, w Europie zanikła już w uprawie. Opisywana jako wyżej rosnąca od gatunku choć M. repens w naturze jest bardzo zmienna i spotyka się formy zarówno niskie jak i wysokie.
Wytwarzający odrosty krzew wysokości ok. 1 m z matowymi, niebieskozielonymi liśćmi, zimą przebarwiającymi się na brązowo. Istotną cechą tej odmiany jest wybarwienie najmłodszych liści: żółtawe do jasno różowego. Kwitnie w kwietniu dość obficie jasnożółto. Owoce czarne z jasnoniebieskim nalotem.
M. Skylark
(Skylark Nurseries, Santa Rosa, California, USA, 1975)
Gęsto rozgałęziony krzew wysokości ok. 1,5 m o kulistym pokroju. Liście ciemnozielone, silnie błyszczące, na młodych przyrostach brązowo czerwone, zimą purpurowo zielone. Listki są szersze i mają mniej pofalowany brzeg niż M. pinnata.
Dokładne pochodzenie tej odmiany pozostaje nieznane. Pochodzi od rośliny wyselekcjonowanej pośród siewek M. pinnata, choć wiele cech wskazuje również na pokrewieństwo z M. aquifolium (szersze liście, zimowe przebarwienie liści) stąd prawdopodobnie jest mieszańcem.
M. x wagneri Aldenhamensis
(Vicary-Gibbs, Aldenham, Wielka Brytania, przed 1931)
Rzadko obecnie uprawiana angielska odmiana wykazujące pewne podobieństwo do M.aquifolium Undulata choć brzeg listków jest dużo mnie pofałdowany. W przeszłości sprzedawano pod tą nazwą dość różne rośliny więc jej autentyczność obecnie jest czasami dość wątpliwa. Autentyczna roślina rośnie w Arboretum Harolda Hilliera w Romsey (Wlk. Brytania). Roślina znana jest też pod synonimicznymi nazwami Mahonia aldenhamensis i M. aquifolium Aldenhamensis.
M. x wagneri Ken Hartman
(Leonard Coates Nurseries, Watsonville, California, USA, przed 1970)
Krzew o szerokim, wzniesionym pokroju i wysokości ok. 1,8 m. Na młodych przyrostach liście są brązowe, latem błyszczące, ciemnozielone. Liście są mocno piłkowane i o pofalowanym brzegu natomiast dolne listki każdego liścia w większym lub mniejszym stopniu odchylone są w kierunku pędu. Jasnożółte kwiaty pojawiają się w kwietniu, po czym rozwijają się ciemnoniebieskie owoce pochodzi od siewki znalezionej w ogrodzie przez właściciela szkółki Leonard Coates Nurseries – Kena Hartman’a.
M. x wagneri King’s Ransom
(USA, przed 1965)
Szeroki wzniesiony krzew dorastający do wysokości ponad 1,6 m, o ciemnych, niebieskozielonych liściach, na młodych przyrostach wyraźnie brązowo wybarwionych. Jasnożółte kwiaty ukazują się w kwietniu. Zastosowanie podobne jak odmiany Pinnacle choć podatność na choroby znacznie obniża jej wartość.
Ok. 1965 została sprowadzona przez A.J. van der Poel’a do Holandii i na małą skalę rozmnażana.
Opracował:
Mariusz Lewandowski
Na podstawie:
R.T. Houtman, K.J. Kraan, W.H. Kromhout – Mahonia aquifolium, M. repens, M. x wagneri en hybriden. Sortimentsonderzoek en keuringsrapport. Dendroflora nr 41 2004
Christel A. Ross, Harald Auge, Walter Durka – Genetic relationship among three native North-American Mahonia species, invasive Mahonia populations from Europe and commercial cultivars – Plant Syst Evol (2008) 275:219-229
