Któż z końcem zimy nie wyczekuje z niecierpliwością pierwszych kwiatów ? Choć minęły zaledwie trzy miesiące od widoku ostatnich jesiennych krokusów to wydłużający się dzień mówi nam, że ogród przygotowuje się już na przyjęcie wiosny. Ciemierniki, oczary, przebiśniegi czy wawrzynki przydają kolorów surowemu jeszcze krajobrazowi. Do grupy tej, jako jedne z pierwszych zwiastunów wiosny należą i leszczynowce (Corylopsis). Od końca marca ich nagie pędy prawie uginają się od siarkowo żółtych dzwonkowatych kwiatów a spektakl ten trwać może aż do maja.
29 gatunków leszczynowca dostarcza nam sporej różnorodności, szczególnie jeśli chodzi o ich rozmiary. Różnią się wysokością, szerokością, obfitością kwitnienia ale wszystkie charakteryzują się pofałdowanymi, szeroko owalnymi do romboidalnych liśćmi, które tłumaczą ich przynależność do rodziny oczarowatych (Hamamelidaceae). U wielu gatunków młode liście po wyjściu z pąka są purpurowo nabiegłe by chronić ich delikatne tkanki przed oparzeniami słonecznymi. Ich wspólną cechą są też kłosy pachnących, dzwonkowatych, żółtych kwiatów. Ich zapach przypomina świeżo przekrojoną cytrynę. Każdy kwiatostan jest okryty blado żółtymi lub kremowymi podsadkami, stanowiącymi dodatkową ozdobę. Rozłożysty pokrój, zygzakowato wygięte pędy i naprzemianległe ulistnienie dopełniają obrazu. Większość gatunków kwitnie na nagich pędach, przed rozwojem liści. Wybarwienie jesienne późne, w różnych odcieniach żółci.
Taksonomia leszczynowców, podobnie jak wielu innych rodzajów, ulega ciągłym zmianom. Tutaj posłużyłem się systemem podanym we 'Flora of China’, gdzie większość form ujęta jest w randze gatunków. Mój wybór niech tłumaczy fakt, że prawie dwie trzecie z nich czyli 20 pochodzi właśnie z Chin.
Pierwszym, który rozpoczyna kwitnienie jest leszczynowiec skąpokwiatowy (Corylopsis pauciflora). Jest on zarazem najbardziej delikatny. Kwiaty zebrane są po 2-5 w krótkie kwiatostany osadzone wzdłuż cienkich, lekko zwieszonych pędów. Posadzony w luźnym zadrzewieniu w większej ilości tworzy kiedy kwitnie subtelny zwiewny efekt. Liście romboidalne do sercowatych, piłkowane, w kolorze morskiej zieleni długości 3-7 cm pojawiają się już po kwitnieniu. Krzewy te o spłaszczonym, gęstym pokroju osiągają wysokość 1-1,5 m (max 2 m) i podobną szerokość. Pochodzą z górzystych rejonów Tajwanu i Japonii. Nie do końca odporny na mróz (-21-22 C) a zwłaszcza na spóźnione przymrozki, które mogą uszkadzać kwiaty jak i później liście i pędy.
Najpowszechniejszy w uprawie jest pochodzący z Japonii i Chin (prowincja Kiangsi) leszczynowiec kłosowaty (Corylopsis spicata). Zwisające kwiatostany długości 4-5 cm złożone są z 6-12 żółtych kwiatów z czerwonymi pylnikami. W kwietniu na nagich jeszcze pędach wyglądają niczym świąteczne ozdoby na choince. Krzewy większe od poprzedniego gatunku dorastające do wysokości 2-3 m o mocnych, wyprostowanych pędach. Dorosłe okazy przyjmują postać szeroko parasolowatą. Liście w zarysie okrągławe, szeroko owalne długości 5-10 cm, nieco niebieskawe od spodu, piłkowane na brzegu. Rozłożysty pokrój sprawia, że nadają się do raczej obszerniejszych ogrodów. Trochę bardziej mrozoodporny (do – 23-25 C). Odmiana uprawna o żółtym ulistnieniu – Golden Spring, wyhodowana została przez Seiju Yamaguchi z Japonii (często oferowana jako Aurea). Inne nazwane selekty to Red Eye, Misty Dawn, Tosa Kasumi i Variegata.
Za najlepszego leszczynowca w uprawie uchodzi często Corylopsis x 'Winterthur’ bedący mieszańcem opisanych powyżej dwóch gatunków. Jest to rozłożysty krzew osiągający wysokość ok. 2 m i szerokość 2,5 m. Obficie kwitnie, kwiatostany mają długość 5 cm. Po leszczynowcu kłosowatym odziedziczył wyraźny zapach a po skąpokwiatowym gęsty, rozgałęziony pokrój. Liście szeroko owalne, jesienią atrakcyjnie żółte.
Rozróżnienie Corylopsis sinensis od Corylopsis veitchiana jest sprawą specjalistów. Flora of China podaje, iż u tego pierwszego gatunku pręciki są krótsze od płatków a liście od spodu owłosione podczas gdy u C. veitchiana są nagie a pręciki dłuższe od płatków. Leszczynowiec chiński (Corylopsis sinensis) jest wysokim, rozłożystym krzewem do 4 m wysokości i szerokości nadającym się do większych ogrodów. Znakomicie wypełnia przestrzeń do koron drzew. Corylopsis veitchiana ma bardziej wytworny wygląd i osiąga jedynie 2-2,5 m wysokości i szerokości. Ozdoby przydają mu pofałdowane, wąsko owalne, piłkowane liście o czerwonawo brązowej krawędzi.
Dużo większą rośliną od już opisywanych jest leszczynowiec nagi (Corylopsis glabrescens, syn. C. gotoana) powszechnie uchodzący za najodporniejszy na mrozy (do – 29 C) gatunek pochodzący z północnej Japonii. Dorasta do wysokości 4-4,5 m przy podobnej szerokości a znane są i egzemplarze 6-metrowe. Słodko pachnące kwiatostany długości do 4 cm złożone są z 8-12 szeroko rozwartych kwiatów i ukazują się na początku kwietnia. Liście są szeroko owalne, piłkowane z wyciągniętym, zaostrzonym wierzchołkiem. Pod względem obfitości kwitnienia wyraźnie ustępuje poprzednikom. Lepiej pod tym względem przedstawiają się odmiany Longwood Chimes, Cholipo czy Lemon Drop. Interesująca jest też odmiana karłowa 'March Jewel’ wprowadzona do sprzedaży w USA przez szkółkę Camellia Forest . Dorasta ona zaledwie do 0,5 m wysokości za to szerokość dochodzi do 1,5 m.
Innym sporych rozmiarów gatunkiem o raczej wyprostowanym pokroju jest Corylopsis platypetala, często też nazywany jako C. sinensis var. calvescens. Chociaż Flora of China określa jego wysokość na 2-2,5 m to spotyka się okazy wysokie na 3,5-5,5 m i 3 m szerokie. Korona rozszerza się ku górze. Przyjemnie pachnące kwiaty o rozwartej koronie zebrane są w kwiatostany długości ok. 5 cm. Liście okrągłe w zarysie, niebieskozielone o pofalowanych brzegach.
Rekordzistą wśród opisywanych gatunków, jeżeli chodzi o rozmiar jest leszczynowiec Willmotta (Corylopsis willmottiae) dorastający do 5 a nawet 6 m wysokości. Kwiaty u tego gatunku są duże, zielonkawożółte i pachnące. Liście piłkowane, zaokrąglone, długości 10 cm, najszersze na wierzchołku. Odmiana Spring Purple wyróżnia się fioletowo purpurowymi wiosennymi liśćmi.
Warunki uprawy.
Leszczynowce są roślinami leśnymi. W stanie naturalnym rosną wśród drzew, na przecinkach i zboczach gór w umiarkowanej strefie Azji. Wymagają żyznych, dobrze zdrenowanych gleb o lekko kwaśnym odczynie. Preferują stanowiska lekko ocienione, w głębokim cieniu będą słabo kwitnąć a w pełnym słońcu mogą być uszkadzane liście. Miejsce powinno być zaciszne i osłonięte od wiatru. Słabo tolerują suszę, ubogie podłoże i stagnującą wodę. Często w naszym klimacie padają ofiarą wiosennych przymrozków, stąd należy je okrywać przed ich spodziewanym nadejściem.
Rozmnażanie z nasion jest dość trudne. Wymagają one 5 miesięcy ciepłej i 3 miesięcy zimnej stratyfikacji. W produkcji szkółkarskiej zazwyczaj rozmnaża się leszczynowce przez sadzonki zielne w miesiącach letnich.
Opracował:
Mariusz Lewandowski
